Holiday in Bali
बाली विनोदयात्रा
Dakshini Marathi Khajana
दक्षिणी मराठी खजाना
In this twelfth of 13 articles RR walks us through his memories and experiences in his inimitable manner.
Contents under Roman DM (with spellings as spoken in his home) are by RR and the re-written content in DM is by Ananda Rao Vasishta
DM
आरारीन खाणि लिव्हांम म्हणून आशा भोगला.
ल्हाण वयेंत आररला खाणीच पुस्तक वाचाच दंडक होत॑. साळेच पुस्तक वाचतोकी नाहीकी खाणीच पुस्तक वाचूनटाकेल. अरव॑ पुस्तकेच. इंग्ळीष कळना. कुमुदम, आनंदविकटन, दिनमणि कदिर, कण्णन, कलैमगळ, अमुद सुरभि, मंजरि अस॑ कोण्त पुस्तक मिळतेकी वीचूनटाकेल. वीदिविडंगन गावांत क्रिष्णस्वमि म्हणून एकले होते. त्यंच घरांत सकल पुस्तकीन असेल. आरारच॑ वडीलमामा गांवच॑ झालत्यामळे तेम्हा तेम्हा पुस्तक घ्राला येऊनजाईल.
आरार आठवींत वाचताना तला एक आशा, खाणि लिव्हून पाव्हुयाकी म्हणून. तेम्हा आर्तार नन्निलम साळेंत वाचत होता. एकएक महिनाहीं आजा पेन्शन घ्याला नन्निलमाला येतील. पाष्टे आरार बरोर बंडींत येऊन आरारला साळेंत सोडूनटाकून तेनि तहसीलदाराच कार्यालयाला जातील. दुपाराव॑र पेन्शन घेयींगून आरारच॑ साळेला येऊन पंतोजि लोकांकडे सांगूनटाकून आरारला बलायींगून जातील. गणेश भवनाला बलायींगून जाऊन गहूच हल्वाहीं रोस-मिल्कीन घेवूनदेऊन घराला बलायींगून जातील. अस॑ एक दिवस साळेला बलायींगून जायाला आलतेम्हा कक्षाच आंत येऊनगेले. पंतोजि श्री रंगय्या मुदलियाराकडे सांगिट्ले, "ह्याला दटावून ठिवा, केम्हा प्हा आनंदविकटन, कुमुदम म्हणून खाणीच पुस्तकेच वाचत असतो, साळेच पुस्तकेच शिवतनी (शिवत नाही)" म्हणून. पोरे पोरी अग्गीन हांसले. पंतोजि सांगिटले, "असूनदे व्हो, साळेंत नीटेच वाचतो. परीक्षाण्तेयीन नीट लिव्हून चोखोट अंख घेतोकी" म्हणून. आजा जुने काळाच मनुष. अल्पाक-कोट, पंचकच्छ धोत्र, जिप्सिलोक भुजांत अडकिंगास्क एक पिशवि वगैरा. पोरे पोरी सांगून सांगून हांसतील. ते एक पटीस असूनदे.
आरार खाणि लिव्हाला म्हणून "विस्डम" (Wisdom) म्हणून लिव्हलते एक नोट-बुक घेटला, आडीच आणेला. घराला जाऊन बसून खाणि लिव्हाला प्रयत्न करला. नंखर वेळ काय लिव्हणे म्हणून कळ्ळ॑ नाही. असलतरीन अस॑ तस॑ करून एक दहा दिवसांत पांच खाणि लिव्हून संपल॑.
लिव्हलते खाणि कोण्त तरीन पत्रिकाला पाठिवांव म्हणून आरारला आशा. वीस पंध्रा कागद, ते काळांत पोरे डिम्मि (Dimmi) पेपर म्हणून सांगतील, घेटला. "रैटर" म्हणून एक पेना घेटला. अण्खीन बाळ-पोइन्ट पेन ते पटीस आल॑ न्होत॑. बरोर लिव्हांवकी ! आररच॑ हस्ताक्षर तेवढ॑ नीट असना. डोस्के व॑रल॑ अक्षरयीन तेवढेच॑. अक्षर नीट असलतरेच वाचून प्हाम॑ म्हणून वाटेल न्होका ? आरारच॑ कक्षांत वेन्कटरामन म्हणून एक पोर होता. तज॑ हस्ताक्षर चांगळ॑ असेल. तला विचारला. तो लिव्हाला ओपिंगटला, परंतु लिव्हून संपलांपिरि पेना अपण काढिंगूनटाकेल म्हणटला. आरार बरोर म्हणून ओपिंगटला. झालका ?
पांच खाणींतीन खलनायिकाच नाव कमला म्हणून आरार लिव्हल्होता. आरारच॑ कक्षांत कमला म्हणून एक पोरि होती (चांगळि असेल). तिन॑ वेन्कटरामनाच घराबाजु होति. तिला तो खाणि दाखिवलाहे. तिला अपणाच नाव लिव्हलाहेकी, तेईन खलनायिका म्हणून लिव्हलाहेकी म्हणून राग येऊनगेल॑. (एकादा नायिका म्हणून लिव्हलासलतर राग आलासनाकी कायकी!). आरार पह्जे म्हणून अपणाच नाव लिव्हलाहे म्हणून अपणाच बापाकडे सांगूनटाकलि. तेनि थोर पोलीस अधिकारि. तेनि वेन्कटरामनाकडून ते नोट-बुक काढिंगून साळेला येऊन मुख्य-अधापकाला (त्यंच नाव पणीन वेन्कटरामनेच) प्हाऊन सांगिटलाहेत॑. आरार कक्षांत असताना एक प्यूण येऊन रामचन्द्रनाला हेड्मास्टर बलवतात म्हणून सांगिटला. तीन रामचन्द्रन कक्षांत॑ होते. एकला GR, एकला KR अण्खीएकला आरार ! पंतोजि तीघदनालीन पाठिवले. आंत घूंसतानाच HM आरारला आंत ये म्हणून बाकि दोघदनालीन जा म्हणून सांगूनटाकले. पोलीसवाला अधिकारि बसल्होते. HM विचारले, "हे तू लिव्हलते का" म्हणून. "Wisdom" नोट-बुक प्हातानाच आरारला कळूनगेल॑. होय म्हणटला. "आठवींत वाचतोस, साळेच पाठ अस्कीन वाचून लिव्हून करनास्क॑ खाणि लिव्हून काय पह्जेस्क आहे ? ह्यंच लेंकीच नाव कां लिव्हलास ? आरार सांगिटला, अपणाच मामाच लेंकीच नाव तेच, घरांत काम कराच बायकोच नाव पणीन तेच म्हणून. "तू खणि लिव्हलते पुरे, साळेच पाठ वाचून लिव्हून कर" म्हणून ते नोट-बुक फाटून आरारच॑ तोंडावरेच भिरकावले. "तू जाउया" म्हणून पाठिवूनटाकले. आरार कक्षाला परतून आला. कमला बसून प्हात होति, अत्ता तेवढ॑ चांगळि दिसली नाही, खलनायिकास्केच दिसली !
तेवढेच. सध्या खाणि संपल॑. .
Roman DM
rrayin kaani livaanvan mhanun aasha bogla.
Laahn vayaantha rraala kaaneecha pusthaka vaachaacha dhandaka hotha. Shaalaacha pusthaka vaachthoki naahiki kaaneecha pusthaka vaachuntaakila. Arava pusthaka cha. English kalna. Kumudham, Ananda Vikatan, Dinamani Kadhir, Kannan, Kalaimagal, Amudha Surabi, Manjari, asa kontha pusthaka milthaki vaachun taakila. Veedhividangan gaanvaantha Krishnaswami mhanun aekle hothe, thyaancha garaala sakala pustakayin yeyila. Vegla kaaneechakayin - bootha pretha vagairah kaaneecha pusthakayin asala. rraacha vadeel Mama gaanvcha Munsif jaalthaamala themma themma pusthaka gharaala yevun jaayila.
rr aatveen vaachthaana thyaala aeka aasha kaani livun paavuyaki mhanun. Themma rr Nannilam shaalaantha vaachatha hotha. Aekeka mahinaayin aaja pension gyaala Nannilamaala yetheela. Pashte rraaborora bandeentha yevun rrala shaalaantha soduntaakun theni Tahsildhaaraacha kaaryaalayaala jaatheela. Dupaara vora pension geingun rraacha shaalaala yevun panthoji lokaankada saanguntakun rraala balaangun jaathila, Ganesh Bhavanaala balaangun jaavun gehooncha halwayin Rose Milkayin gevun dhevun gharaala balangun jaatheela. Asa aeka dhivasa shaalaala balaangun jaayala althemma kakshaalacha yevungele. Panthoji Sri Rangaiah Mudaliyaaraakada saangitle, 'hyaala dhataanvun tivaa, kemma paa Ananda Vikatan Kumudam mhanun kaaneecha pusthakacha vaachatha astho, shaalcha pusthakacha sivthini' mhanun. Pora, pori askin hasle. Panthoji saangitle, 'asundhe vho, shaalaantha neetacha vaachtho, pareekshaanthayin neeta livun chokkota anka gethoki' mhanun. Aaja juna kaalcha manusha, Alpaaka Coata, pancha kachcha dhothra, gypsy loka bhujaantha adikingaaska aeka pisivi, vagairah - pora pori saangun saangun hastheela. Thae aeka pateesa asundhe.
rr kaanee livaala mhanun Wisdom mhanun livalthe aeka Note booka getla adeecha aanaala. Gharaala jaavun basun kaanee livaala prayathna karlaa. Nankara vela kaaye livna mhanun kalla nahi. Asalthirin asa thasa karun aeka daha dhivasaantha paanch kaanee livun sampla.
Livalthe kaanee konthirin pathrika paativaanvan mhanun rraala aasaa. Vees pandra kaagadha, thae kaalaantha pora Dimmi Paper mhanun saangtheela, getla. Writer mhanun aeka pena getla. Aniki Baal Point Pen thae patisa ala ahotha. Borora, livaanvanki! rraacha hastha akshara thevda neeta asna. Doskavorla aksharayin thevdacha. Akshara neeta asalthracha vaachun paanvan mhanun vaatal nahoka. rraacha kakshaantha Venkatraman mhanun aeka pora hotha, thyaaja hasthaakshara chaangla asala. Thyaala vichaarla. Tho livaala opingitla, paranthu livun samplaampiri pena apana kaadingun taakila mantla. rr borora mhanun opingitla. Jalaka?
Paancha kaaneenthayin khalnaayikaacha naanva Kamala mhanun rr livlotha. rraacha kakshaantha Kamala mhanun aeka pore hothi (chaangli asala). Thina Venkatramanaacha gharaa baaju hothi. Thila tho kaanee dhaakivlaaye. Thila apnaacha naanva livlaayeki, theyin khalnaayika mhanun livlaayeki mhanun raaga yevungela (aekaadha Nayika mhanun livlaasalthra raaga alaasnaaki kaayki!). rr pajje mhanun apanaacha naanva livlaaye mhanun apnaacha bapaakada saanguntaakli. Theni thor Polisa adhikari. Theni Venkatramanakadun thae note booka kaadingun shaalaala yevun Mukhya Adhyapakaala (thyaancha naanvayin Venkatramanacha) paavun saangitletha. rr kakshaantha asthaana aeka Sipay yevun Ramachandranaala Headmaster balaavthaatha mhanun saangitlaa. Theen Ramachandran kakshaantha hothe, aekla GR, aekla KR aniki aekla rr! Panthoji theega dhanaalin paativele. Aantha gusthaanaacha HM rraala aantha ye mhanun baaki doga dhanaalin jaa mhanun saanguntakle. Polisawala adhikari baslothe, HM vicharle, 'hey thoo livaltheka kaa' mhanun. Wisdom nota paathaana rraala kalungela. Hoye mantlaa. 'Aatveen vaachthosa, shaalcha paata askin vaachun livun karnaaska kaanee livna kaaye pajjeska ahe? Hyaancha lenkeecha naanva kaan livlaasa?' rr saangitla apnaacha mamaacha lenkeecha naanva thecha, gharaantha kaam karaacha baikocha naanvayin thecha mhanun. 'Thoo kaanee livalthe puray, shaalcha paata vaachun livun kara' mhanun saangatha thae nota paatun rraacha thodaavoracha birkaavale. Thoo javuyaa mhanun paativuntaakle. rr kakshaala parthun aala. Kamala basun rraala paatha hothi, aththa thevda chaangli dislee naahi, Khalnayikaaskacha dislee!
Thevdacha. Sadhya kaanee sampla.