Holiday in Bali
बाली विनोदयात्रा
Dakshini Marathi Khajana
दक्षिणी मराठी खजाना
“Aho, Ek Kshana Aikathaanthaka?”, is a collection of Shri. Rajaram Ramachandran’s postings (in Roman DM). They are flavoured with nuances of a bygone era of our community. Laced with fine humour, they take us to that nostalgic world.
The transcripts into DM and voice-clips are of Ananda Rao Vasishta.
“मन्न॑ दुखिवून बोलणे"
voice-clip
अम्ही अग्गीन दुसर॑ लोकांबरोर बोलताना केम्हातरीन त्यंच मन्न॑ दुखास्क बोलूनटाकतों. कित्येकदन॑ पह्जे म्हणून तस॑ बोलतील॑. कित्येकदन॑ चुकूनजावून तस॑ बोलूनटकतील॑. त्यंच मन्न॑ केवढ॑ दुखल॑ म्हणून अम्ही सोचणेच नाही. 1964 म्हणींगतों, नव॑-देल्ही रेल्वे-स्टेशनाला मझ॑ बहीण॑, भाची, भावोजी तीघदनालीन ट्रैन वेघिवाला गेल्होतों. तेम्हा अग्गीन पीयाच पाणीला सुरही काढींगून जायाच दंडक होत॑. मद्रास पोंचतांतरून ते सुरही काढींगाला सोयरे असतील॑. स्टेशनाच समोर एक दुकान होत॑. केम्हाहीं ते दुकानांत्सूनच सुरही घेणे. तद्दिशी मी जावून सुरही विचारलों. दुकानवाले, वयेंत थोरळे. एक सुरही काढून दाखिवले. ते मला अवडल॑नाही. ये सुरही बर॑ नाही म्हणून नंखर॑ सरकिवलों. ते खाले पडून मोडून गेल॑. दुकानवाले मला धरून दुकानाच आंत बलाईंगून गेले. दुकान ल्हानच, परंतू, मागे ठिकाणांत सुरही वगैर॑ कराच भरून ठिकाण होत॑. पह्यिलंदा मी पाह्तों. पह्यिल॑ बरोरल॑ माती मिळिवणे. ते आणून बरोरल॑ पदांत॑ पाणी घालून कालिवणे, तज नंतर॑ त्यांत॑ गवत ल्हान-ल्हानविणी चिरून घालून मिळिवून कालिवणे. सुरही कराच चक्राच व॑र मिळिवलते माती ठिवून सुरही धराम॑ - पोट मोठ॑, तोंड ल्हान, वळून घालाम॑. नंतर॑ ते मातीच सुरही अस्कीन एकावर-एक ठिवून खाले लांकड॑ ठिवून विस्तु घालून जळिवाम॑. दोन दिवसाच नंतर॑ सुरही मिळेल॑. यांत॑ चार-पांच मोडूनहीं जाईल॑. तुम्ही द्याच पांच रुपेला एवढ॑ काम करांवास्क॑ आहे. "एक क्षणांत एक सुरही बर॑ नाही म्हणून मोडूनटाकलांत की, मला उदंड॑ मनाला कष्ट आहे" म्हणून ते थोरळे सांगट्ले. तद्दीच मला समजल॑ अस॑ अग्गीन बोलताने म्हणून.
अत्ता घरांत संपाक करताना, जेवताना अम्ही "आज सार बरोर नाही" म्हणून सांगिट्लों म्हणजे, करलत्यांच मन्न॑ केवढ॑ तरपडेल॑ ? बरोरल॑ पदार्थ अग्गीन बरोरल॑ पदांत भाजून साराच पूड करून, चिंच केवढ॑ पह्जेकी तेवढ॑ भिजिवून घालून, ते तीनदपा कोळून, तुरीच॑ दाळींत॑ नंखर॑ चोखोट तेल घालून, हिंग घालून शिजिवाला ठिवून, चिंचाच पाणी मीठ घालून कढिवाला ठिवून, चिंचाच हिरव॑ वास गेल नंतर॑ शिजिवलते दाळ घालून बेष कढिवून, तजनंतर॑ साराच पूड घालून, दोनदपा मात्र कढिवून उतरिवून, लोखंडाच पळींत॑ तूप घालून नंखर॑ पोळलांपिरी एक तंबड मिर्शिंगा, मोगर॑(मोहरी), नंखरेच जिरे घालून बरोरल॑ समयांत॑ काढून फोड्णी देऊन वाढलतर॑, एक क्षणांत॑ बरोर नाही म्हणून सांगुया का ? मझ॑ बापा "आज सार राम-बाणाच" म्हणतील॑. म्हणजे काय, तिखट जास्ती म्हणून. घरच॑ मिर्शिंगाच असल तरीन, चिंचकी, दाळकी मागे-पुढे होऊनगेल॑ असल॑, काय कराला होईल॑ ? अम्मा तूप भरून पानांत घालूनटाकतील॑. बर॑ आहे म्हणतों की काय की, बर॑ नाही म्हणून सांगताने. कोणाच मन्नहीं दुखिवास्क॑ अम्च बोलणे असताने
Ami aggi dusara lokan barora bolthaana, kemmathiri tyaancha manna dukhaaska boluntakathon, kiththekadhani pajjemanu tasa bolthila, kiththekadhani chukunjaavun tasa boluntaakthila. Tyaancha manna kevda dukhala manun ami sochnacha nahi. 1964 maningthon, Nava Delhi railway stationaala maja bahine, bachee, bhavoji teega dhanali train veghivaala ghelohothon. Themmaggi, pyaacha paneela surahi kadingun jaayaacha dhandaka asala. Madrasaantha the surahi kadinghaala soyre asthila. Stationaacha somora eka dukhaana hotha, kemmayin the dukhaanaanthasuncha surahi ghena. Theddhisi mee jaavun surahi vichaarlo, dukhanwale – vayaantha thorle, eka suraahi kadun dhakivile, the mala avadalni, yeh surahi barni manu nankara sarkivilon, the kalle paduna modun gela. Dukhanwale mala dharun dukhanaanta balangun gele – dukhaana lahnacha, paranthu maagha thora tikaanantha surahi, vagairah karaacha tikana hotha, payillandhaa me pathon. Payilla bororla maathi milaanvan, the anuna bororla padhaantha pani ghalun kalivanvan, tyaaj nanthara thentha ghavatha lahn lahn vini katun ghalun milivun kalivanva, surahi karaacha chakravora miliviltha maathi tivun suraahi dharanvan – pota motta, thonda lahna, valun ghalanva, nanthara they maathicha surahi aski ekavora eka tivun kale lankhada tivun visthu ghalun jhalivanvan, dhon divasa nanthara suraahi milala, yaantha char pancha modunayi jaayila. Thumi dyaacha paanch rupela evda kaam karanvaska ahe, eka kshanaantha ek surahi barni manun moduntaklaantha ki, mala udhanda manaala kashta ahe manun the thorle sangitle. Thedhdhicha mala samjhala asa aggi bolthaane manu.
Aththa gharaantha sampaaka karthatha, jevthaana ami ‘aaje saara barora nahi’ manun sangitlon manje, karlanthaancha manna kevda tharpadala? Barorla padhaartha aggi barorla padhaantha baajun saaraacha poode karun, chincha kevda pajje ki thevda bijun ghalun, the theen dha gholun, chureetha dhalintha nankara chokkota thela ghalun, hinga ghalun sijivaala tivun, chinchaacha paani meeta ghalun kadivaala tivun, chinchacha hiruva vaasa ghela nanthara sijiviltha dhale ghalun besha kadivun, tyaaj nanthara saaraacha poode ghalun dhon dha (maathra) kadivun uthrivun, lokhandaacha palintha thoopa ghalun nankara pollampari pichchun tivalthe eka thambda mirsinga, moghare, nankaracha jire ghalun bororla samayaantha kaadun ponni devun, vaadlathara, ek kshanaantha barora nahi manun saanguyaaka? Maja Baapa, ‘aaje saara Raama bhaanacha’ manthila, manje kaye thikkata jaasthi manu. Gharcha mirsingaacha asalthirin, chincha ki, dhaale ki magha puda hungelasala, kaaye karaala hoyila, Amma thoopa barun paanaantha ghaluntaakthila. Bara ahe manthon ki nayiki, barni manu saangthane. Konacha mannayi dukhivaaska amcha bolnayi asthane".