Holiday in Bali
बाली विनोदयात्रा
Dakshini Marathi Khajana
दक्षिणी मराठी खजाना
शब्दालंकार - 13
Taking cue from some head-words in the “Figures of Speech” section of the DM Dictionary, Shri. Rajaram Ramachandran regales us with his शब्दालंकार, a series of 17 writings.
उठणे-बसणे - 1
उठणे-बसणे fig to behave in a very humble or servile manner. स्वंत अभिमान नाहीस्क॑ वागणे. uis जयललिता राज्य करताना तिज खाले काम करत होतते मंत्रीलोक तिज आज्ञा ऐकून उठणे-बसणे कराच विषयांत थोडकपणीन लाज नाहीस्क परस्पर सामर्थ्य दाखिवाच दृश्य प्हाऊन अम्हालाच कंटाळा येत होत॑.
आरार डेल्हींत असताना त्यज बरोर तपाल इलाखाच एक कार्यालयांत काम करलता ईश्वर दत्त शर्मा म्हणून एकले होते. आठ पोरे एकच दिवसी कामाला मिळ्ळे. त्यांत आरार एकला, ईश्वर दत्त शर्मायीन एकला. तो रक्षा विभागांत काम करांव॑ म्हणून प्रयत्न करत होता. तो नंखर गिड्डा, 5'2". असलतरीन त्यज मामा तेच विभागांत उदंड थोर कामांत होततेकरतां ईश्वराला काम मिळूनगेल॑. निघूनगेला. आरारा बरोर तेम्हा तेम्हा बोलत असेल. एक दिवस आरारला त्यंच अतिथिगृहाला ये म्हणून बलावल्होता. आरारयीन अण्खीएक पोर, प्रेम कुमार भायना म्हणून एकला, दोघदनयीन एक अयितवार पाष्टे गेले. अतिथिगृह फार थोर फार नीट होत॑. थोर थोर मनुष अस्कीन होते. आरारच मित्राला म्हणून एक ठिकाण देल्होते.
नंखर वेळ थांबून पीयाला पाणी आणून ठिवलते मनुषाला प्हायलतर आरारला उचलून घाट्ल॑. आराला उदंड कळ्ळतो, तेला आरार कोण म्हणून कळ्ळ नाही. आरार सफ़्दारजंग एन्क्ळेवांत असाच क्रिष्णाच देऊळाला वेळ मिळतेम्हा जाईल. देऊळाच सोमोरल॑ (समोरल॑) घर ते दादिगाच. थोर घर, त्यज नाव लिव्हलसेल. तो एथ॑ कां काम करतोकी म्हणून आरार म्हणींगिट्ला. आरार नुस्त पाणी पीत होता. ते दोघदनालायीन वेगळ॑ पाणी आल॑. नंतर जेवण आल॑. आरारला ? बिस्कट आणून ठिवला. भाजलते बिब्बायीन आल॑.
बोलत असताना आरार ईश्वराकडे ते मनुष कोण, काय म्हणून विचारला. तो सांगिट्ला, "यो मझ॑ ऑडर्ली, मी ऊठ म्हणजे उठल, बैस म्हणजे बसल. एथ॑ काम कराच विना घराला येऊन घरच॑ कामयीन करेल. पाष्टे सहा घंटेला घराला आला म्हणजे रात्री आठ घंटे पतोरी (पर्यंतीन) घरच॑ काम करत असेल. दुकान-बाजार जाणे, भाजीपाला आणून संपाक करणे, फडकी धुवणे अस्कीन तोच करेल" अस॑ म्हणून. आरारला कळेल, ईश्वरा पक्षा त्यज ऑडर्ली उदंड थोर पल्लमदार म्हणून. नाव सरकारी काम, कराच, घरच॑ कामवालाच काम. काय करणे, उठणे-बसणे तेवढीन थोर अधिकारी सांगास्केच. ब्रिटीश काळांत्सून चालत होत॑. अत्ता कसकी कळ्ना.
असेच, आरारच॑ दुसर॑ कार्यालयांत एक थोर अधिकारी बिहारवाले, कार्यालयाच अतिथिगृहांत उदंड दिवस सकुटुंब राह्यल्होते. एक दिवस स्यांकाळी (सायनकाळी) त्यंच बरोर जाऊन कित्येक कागद घेईंगून येमस्क (यांवस्क) होत॑. आरार त्यंच बरोर कारांत गेला. अतिथिगृहांत घूंसतानाच एक कुर्सीवोर बसून समोरल॑ गिड्ड मेजावोर दोन पांयेयीन पादरक्षा सहित उचलून ठिवले. आंतसून एक बायको, कामवाली, येऊन पादरक्षा पांयेंत्सून काढूनटाकून, एक थोर पात्रांत कोमट पाणी आणून त्यंच पांये दोनीन त्यांत काढून ठिवून चोळत होती. काय अन्याय हे, म्हणींगिट्ला आरार, सांगिट्ला नाही. ह्यलाच उठणे-बसणे म्हणतातास्क वाटते म्हणींगून बोलनास्क असूनगेला.
प्रतापगढ़ म्हणून एक ठिकाण आहे उत्तराकडे. ते काळांत एक राजवंश राज्यपाल करत होते. ब्रिटीशवाले त्यंच पैसेकास नंखर उप्पडींगिट्ले. उरलते अस्कीन स्वतंत्र भारत चालिवणार उप्पडींगिट्ले. ते राजवंशाच एक राजकुमार, राज प्रताप सिंह म्हणून नाव, तेनी आरारच दुसर॑ कार्यालयांत एक मध्यवर्गी अधिकारीस्क होते. मुंबईंत्सून डेल्हीला बदलींगून अल्होते. तेनी सकलां बरोरयीन उठून-बसून करतील. सहजविणी वागतील. दटावून बोलनात॑. राजकुमार म्हणून दाखींगनात. घरांत कसकी कळ्ना.
ह्यज विना सकल सरकारी कार्यालयास्क, कित्येक लोक अपणाच काम साधिंगाकरतां थोर अधिकारीच गोष्ट ऐकून उठणे-बसणे करून पुढे आलतेयीन आरार प्हायलाहे.
29-05-2018
(Re-written in DM script by ARV)
उठणे-बसणे – 1
उठणे-बसणे fig to behave in a very humble or servile manner. स्वंत अभिमान नाहीस्क॑ वागणे. uis जयललिता राज्य करताना तिज खाले काम करत होतते मंत्रीलोक तिज आज्ञा ऐकून उठणे-बसणे कराच विषयांत थोडकपणीन लाज नाहीस्क परस्पर सामर्थ्य दाखिवाच दृश्य प्हाऊन अम्हालाच कंटाळा येत होत॑.
rr Delheentha asthaana thyaaja barora thapaal ilaaqaacha aek kaaryaalayaantha kaam karlathaa Ishwar Dutt Sharma manun aekla hotha. Aat pora aekacha dhivasa kaamaala mille. Thyaantha rr aekla, Ishwar Dutt Sharmayin aekla. Tho raksha vibhaagaantha kaam karaanvan manun prayathna karatha hotha. Tho nankara gidda, 5' 2". Asalthirin thyaaja Mama thaecha vibhaagaantha udhanda thor kaamaantha hothathae karthaan Ishwaraala kaam milungela. Nungela. rraa barora themma themma bolatha asala. Aeka dhivasa rraala thyaancha athithi grihaala yae manun balavlotha. rrayin aniki aek pora Prem Kumar Bhayana manun aekla, doga dhaneyin aeka aithvaara paashte gele. Athithi griha paar thora paar neeta hotha. Thor thor manusha askin hothae. rraacha mithraala manun aeka tikaana dhilothae.
Nankara vela thaambun pyaala paani anun tivalthe manushaala paayilthara rraala uchlun gaatla. rraala udhanda kallatho, thela rr kona manun kalna. rr Safdarjung Enclavaantha asaacha Krishaacha dhevulaala vela millathemma jaayila. Dhevulaala somorla ghara thae dhaadhigaacha, thora ghara, thyaaja naanva livlaasala. Tho heththa hae kaam karthoki manun rr maningitla. rr nustha paani peetha hotha. Thae doga dhanaalin vegla paani ala. Nanthara jevana ala. rraala? Biscuit anun tivla, baajalthae bibbaayin ala.
Bolatha asthaana rr Ishwaraakada thae manusha kona kaaye manun vichaarla. Tho saangitla, 'yo maja orderly, mee ute manje utala, baise manje basala. Heththa kaam karaacha vina gharaala yevun gharcha kaamayin karala. Paashte saha ghantela gharaala ala manje raathri aat ghante pathori gharcha kaam karatha asala, dhukaan baazaar jaana, baaji paala anun sampaaka karna, padki dhuvna askin thocha karala' asa manun. rraala kalala Ishwaraa bachchaan thyaaja orderly udhanda thora pallamdhara manun. Naanva sarkaari kaama, karaacha gharcha kaamwaalaacha kaama. Kaaye karna, utna basna thevdin thor adhikari saangaaskacha. British kaalaanthasun chaalatha hotha. Aththa kasaki kalna.
Asacha, rraacha dusara kaaryaalayaantha aeka thor adhikari Biharwale, kaaryaalayaacha athithi grihaantha udhanda dhivasa sakutumba raailothae. Aek dhivasa saayankali thyaancha barora jaavun kiththeka kaagazaath geingun yaanvaska hotha. rr thyaancha barora caraantha gela. Athithi grihaantha gusthaanacha aeka kursivora basun somorla gidda maejaavora dhone paayin, paadharakshasahith uchlun tivle. Aanthasun aeka baiko, kaamwaali, yevun paadharaksha paayaanthasun kaaduntakun aeka thora paathraantha komat paani anun thyaancha paaye dhonin thyaantha kaadun tivun cholatha hothi. Kaaye anyaaya yae, maningitla rr, saangitla nahi. Hyaalaacha utna basna manthaathaska vaadtha maningun bolnaaska asungela.
Pratapgarh manun aek tikaana ahe Uttarekada. Thae kaalaantha aek rajvamsa rajyapal karatha hothae, British wale thyaancha paise kaasa nankara uppdingitle, urlatha askin swathanthra Bharat chaalivnaare uppdingitle. Thae rajvamsaacha aeka Rajkumar, Raj Pratap Singh manun naanva, theni rraacha dusara kaaryaalayaantha aeka madhyavargi adhikariska hothe, Mumbainthasun Delheela badhlingun alothae, theni sakalan barorayin utun basun karthila, sagajvini vaagthila. Dhataavun bolnaatha. Rajkumar manun dhaakingnaatha. Gharaantha kasaki kalna.
Hyaajavina, sakala sarkari kaaryaalayaaska, kiththeka loka apanaacha kaam saadhinga karthaan thor adhikaricha ghoshte aikun utna basna karun puda altheyin rr paaylaaye.
29-05-2018