Holiday in Bali
बाली विनोदयात्रा
Dakshini Marathi Khajana
दक्षिणी मराठी खजाना
इकडून तिकडून - 13
In these fourteen random episodes RR takes us through various thoughts and places at his own pace. Always delightful and always endearing, come, look through these kaleidoscopic narrations.
एप्रिल 1959 शेवटल॑ वार आरार डेल्हीला निघून गेला. ते काळांत मद्रासांत्सून डेल्हीला तीन रैल गाडि, एक ग्रान्ड-ट्रन्क एक्स्प्रस, एक दक्षिण एक्स्प्रस (सथण एक्स्प्रस), अण्की एक जनता एक्स्प्रस. तीस रुपेच वोर नंखर पैसे बाडे, तीन अण्थूणाच प्रबंधाला. पह्यिल॑ सांगिट्लते दोनीन न्यू डेल्ही स्टशन पतोरीच जाईल. जनता एक्स्प्रस जुने डेल्ही जंग्शन पतोरी जाईल. उणे पक्षा 36 घंटे होईल. जनता एक्स्प्रसांत एकदा आरार साठ घंटेपणीं गेलाहे. बंडि निघलका, बरोरल॑ वेळाला जाऊन पावलका म्हणाच काहीन नहोत॑. नंखर मागे पुढे (पुढे कोट्ठ॑, मागेच) जाऊन पावल. वाटेंत तेथ तेथ घंटानघंटे ओठाकिवूनटाकतील. कित्येक ठिकाण काहीनेच असना, राणांत बंडि ओठाकलसेल. आरार गेलते उन्हाळा दिवस, प्रयाण प्राण काढूनटाकल॑. असलतरीन, पह्यिलंदा तेवढ॑ दूर रैल गाडि प्रयाण करतान तेवढ॑ श्रम कळ्ळ नाही. संतोषविणी होत॑.
बंडि कढाच पाणीच वाफांतेच जाईल. कोळसाच मूल आधार (जळण). खिड्कीकडे बसाला ठिकाण मिळ्ळ॑. सौकर्य होत॑. वाटांतल॑ नव गांव, राण, लोके अस्कीन प्हात प्रयाण. खायाला इळ्ळ॑, चिंचभात, दहींभात मामि बांधून देल होते. सोमोर (समोर) एकले, तीस वर्षाच अस्तील, बोलत आले. आरारला मामा सांगून पाठिवल्होते, वाटेंत बंडि ओठाकल॑ म्हणजे उतरताने, बंडि समेच काढूनटाकतील, पर्तून्वेघाला होईना म्हणून. परंतु, ते आरारच समोर बसलता दादिगा सांगून एक दोन ठिकाण उतरला. एक स्टेशनांत एक घंटे वेळ राह्त॑ करूनटाकले. आरार उतरून इन्जिन पतोरि गेला. बंडि चालिवणार दोघ तीघदने खाले उतरून ओठाकल्होते, अर्ध इंग्ळीषवाले अर्ध भारतीय. ॲगळो-इंदियन म्हणतील. गोर॑ आंग, ऊनामळे तंबड तंबड होते. आराराच बरोर आलते दादिगा त्यंचकडे कायकी बोलत होते. (आरारच बंडि नंखर वाट सोडून सरकत॑. डेल्हींत एक ठिकाण, थोर ठिकाण, गोल-तपाल कार्यालयाकडे अलक्सांडर स्कॉयर म्हणून, तेथ॑ होतते पूरा ॲगळो-इंदियन ॲगळो-इंदियन लोकेच. नंतर ते ठिकाण खालि करून सरकाराच कार्यालयांत काम करणाराकरतां भरून घर बांधूनटाकले. त्यजकडेच घोडा बांधून ठिवाच ठिकाणयीन होत॑).
प्रयाण संपल॑, चाळीस घंटे बंडींत बसून आलते, न्यू डेल्ही स्टेशन आल॑, सामान (एक पिशवि - पिवळ॑ पडकाच नहो, जमखाणाच पडकास्क तंबड पिवळ॑ हिरव॑ पट्टा-पट्टि घाट्लते - चार निजार, चार अंगरखा - परीट आलनाहीकरतां पित्तळाच डदबरांत गण गण विस्तु घालून पोळिवून त्यजवाटे अंगरखा चोळिवून मुदरून घडी करलते, आंत घालींगाच दोन दोन, दोन चौक, दोन चार हाताच धोत्र, तेवढेच. त्यज विना एक गांठोढ - घराच चिंच, मिर्शिंगा, उडीद, मूग, घरांत करलते चक्ळी, लाडु वगैरा लत्रम शत्रम - हातावाटे उचलींगून जायास्क दोरा (काप्पाणि कयिरु) बांधलते, काढींगून खाले उतरून ओठाकल्होता. भावोजी आले. तेन्हाला प्हायलांपिरीच मला नंखर संतोष झाल॑, नव ठिकाण भरून लोके, भींगत होता. भावोजी पिशवी माईंगून (माहींगून/मागींगून) बलाईंगून गेले. "काय रे, चपली घालींगून आलासुया नहो" म्हणट्ले (ड्यूरबल दुकानांत गेल वर्ष घेट्लते चपली तो पंतोजी रंगय्या मुदलियाराला देण॑ झालकी !). घर अधीक दूर नहोत॑ - 2A/26, सत नगर दुसर॑ बाद, करोलबाग. खाले तेलुंगे, सुब्बा राव म्हणून. वोरल॑ तळांत आरारच बहिण॑. समोरल॑ (सोमोरल॑) घरांत एक पालक्काडाच अरवे.
बहिणी बरोर क्षेमलाभ, गांवाच समाचार अस्कीन बोलूनटाकून, स्नान करलांपिरी (कोळसाच बंडींत खिड्कीकडे बसून आलतेमळे तोंड अग्गीं कोळसाच रंग झाल्होत॑. घांसून घांसून पुरे होऊनगेल॑, तेम्हाच तोंड नंखर प्हायास्क होत॑) भावोजी गुरुद्वारा रोडांतल॑ बाटा दुकानाला बलाईंगून जावून साडेसात रुपेला एक चपलि घेऊन देले. (ते चपलि कोणालीन दान करल॑ नाही, एक वर्षा नंतर मायवरांत महादान बीदींत नव टार (डांबर) घालत होते. तेथ॑ एक चपलि चिकटींगून आलेच नाहि. दुसर॑ चपलियीन तेथेच सोडूनटाकून निघूनगेला).
डेल्ही फिरून प्हायाला बलाईंगून गेले. हरिद्वार ऋषीकेश बलाईंगून गेले. (हरिद्वार पेरुमाल चेट्टि छत्रांत डेहराडूनी बासमति तांदूळ घालून करलते भात प्हायाला तेवढ॑ बेष होत॑, खायाला अवडल॑ नाहि, तस॑ एक अडव॑ वास). अस्कीन बेष होत॑.
अथ: डेल्ही प्रयाणस्य प्रथम खांड:
19-06-2017
(re-written in DM script by ARV)
April 1959 sevatla vaara rr Delheela nigun gela. Thae kaalaantha Madrasaanthasun Delheela theene rail gaadi, aeka Grand Trunk Express, aeka Dakshin Express (Southern Express), aniki aeka Janatha Express. Thees rupaye vora nankara paise baada, theen anthunascha prabandhaala. Payilla saangitlathe dhonin New Delhi station pathoricha jaayila. Janatha Express Juna Delhi junction pathori jaayila. Una paksha 36 ghante hoyila, Janatha Expresaantha aekdha rr saat ghante pini gelaaye. Bandi nigla ka, barorla velaala jaavun paaylaka manaacha kaayin nahotha. Nankara maaga puda (puda kotta, maagacha) jaavun paayila. Vaataantha theththa theththa ghantaana ghantaa otakvuntaakthila. Kiththeka tikaana kaayinacha asna, raanaantha bandi otaaklaasala. rr geltha unaalaa dhivasa, prayaana praan kaaduntakla. Asalthirin payillaandha thevda dhoora rail gadi prayaana karthaan thevda srama kallani, santhosha vini hotha.
Bandi kadaacha paanicha waafaanthacha jaayila. Kolasaacha moola aadhaara. Kidikikada basala tikaana milla. Soukarya hotha. Vaataanthala nava nava gaanva, raana, loka askin paatha prayana. Khaayala illa, chinch baatha, dahin baatha mami baandhun dhilothe. Somora aekle, thees varshaache asthila, bolatha ale. rraala mama saangun paativlothe vaataantha bandi otaakla manje utharthaane, bandi samacha kaaduntaakthila, parthun vaegaala hoina manun. Paranthu thae rraacha somorla basaltha dhaadhiga saangun aek dhone tikaana utharla. Aek stationaantha aek ghanta vela raatha karuntaakle, rr uthrun Engine pathori gela. Bandi chaalivnaare dhoga theeg dhane kalle uthrun otaaklothe, ardha Englishwale ardha Bharathiya, Anglo Indian manthila. Ghora aanga, unaamala thambda thambda hothe. rraa barora altha dhadhigaa thyaanchakada kaayki bolatha hothe. (rraacha bandi nankara vaat sodun sarkatha. Delheentha aeka tikaana, thora tikaana, Gole Thapal karyaalayakada, Alexander Square manun, theththa hothathae poora Anglo Indian lokacha. Nanthara thae tikaana kaali karun sarkaraacha kaaryalayaantha kaam karnaaraakarthan barun ghara baandhuntakle. Thyaajakadacha ghode baandhun tivaacha tikaanayin hotha).
Prayaana sampla, chaalees ghante bandintha basun althe, New Delhi station ala, saamaan (aeka pisivi - pivla padkaacha naho, jamakkaanaacha padkaaska thambda pivla hiruva patta patti gaatlatha - chaar nijaar, chaar angarke - pareet ala nahikarthaan piththalaacha dabaraantha gana gana visthu gaalun polivun thyaaja vaate angarke cholivun mudhurun gadi karlathe, aanth gaalingaacha dhone dhone, dhone chauka, dhone chaar aathaacha dhothra, thevdacha. Thyaaja vina aeka ghaantoda - gharcha chincha, mirsinga, udeeda, mooga, gharaantha karlatha Chakli, laadu, vagairah, latram, shatram - aathaavaate uchlingun jaayaaska dhora (kappaani kayiru) baandhaalthe, kadingun kalle uthrun otaaklotha. Bhavoji ale, thaenaala paaylaampiricha rraala nankara santhosha jaala, nava tikaana, barun loka, beengatha hotha. Bhavoji pisivi maayingun balaangun gele, 'kaayre chappli gaalingun alaasuya naho' mantle (Durable dukaanaantha gela varsha getlathe chapplitho panthoji Rangaiah Mudaliaraala dhena jaalaki!). Ghara adhika dhoora nahotha - 2A/26, Sat Nagar dusara beedhe, Karol Bagh. Kalle Telunge, Subba Rao manun. Vorla thalaantha rraacha bahine. Somorla gharaantha aeka Palakkadche arave.
Bahinee barora kshema laabha, ghaavncha samaachara askin boluntakun, snaan karlaampiri (kolasaacha bandintha kidikikada basun althaamala thonda aggi kolasaacha ranga jaalotha, gaasun gaasun puray hungela, themmaacha thonda nankara paayaaska hotha) bhavoji Gurudwara Roadaanthala Bata dukhaanaala balangun jaavun saade saath rupayela aek chapli gevun dhile. (Thae chapli konaali dhaan karla nahi, aek varshaa nanthara Mayavaraantha Mahadhaana beedheentha nava Tar gaalatha hothe, thentha aeka chapli chikitingun alacha nahi, dusara chapliyin theththacha soduntakun noongela).
Delhi pirun paayaala balangun gele, Haridwar Rishikesh balagun gele. (Haridwar Perumal Chetty Chathraantha Dehraduni Basumathi taandula galun karlatha baatha paayaala thevda besha hotha, khaayaala avadlacha nahi, thasa aeka adava vaasa). Askin besha hotha.
Atha Delhi prayaanasya pratham khaandaha
19-06-2017