top of page
स्मरण संपुष्ट - 1

by Rajaram Ramachandran

Roman DM & DM 2  (with spellings as spoken in his home)  are by RR.

The re-written DM 1 version, with standardized DM spellings are by Ananda Rao Vasishta.

DM 1

ल्हान वयेंत आरार पल्लवपुरमांत अस्ताना ओंटा वोरच निजणे दंडक. दोन ओंटा होत, एक थोर ओंटा, अण्खीएक ल्हान ओंटा. थोर ओंटांत बाजु घरचे निजाल येतील. ल्हान ओंटांत एक पटीस आरार अण्खीएक पटीस राखणाल येयाच सुंदरम निजणे. राखणाला म्हणून नांव, वय झालत॑ मनुष, लेंकरांस काणी (खाणी) सांगणेच त्यांच काम.

घराच समोर तीन बाग होत॑, एकांत॑ गवत भरून असल॑, गोठास्क असल. तेम्हा तेम्हा काढून गाय म्हैशीला गालतील. एक बागांत तीन चार अंबाच झाडी, सात आठ नारळीच झाड़ी, दूधकेळाच झाडी, फुलाच रोप असल॑. बागाच बाह्येर एक थोर चिंचाच झाड होत (ते झाडच वीस नवम्बर एकोणीस बावन्नांत (२०.११.१९५२) वार पाऊसांत बागाच पटीस पडूनगेल॑. तिसर॑ बागांत मिर्सिंगा, भाजीपाला -भेंडी, वांगी, बीन्स वगैरह घाट्लास्तील. बागांत मध्ये दोन अवळाच झाड होत. बागाच बाह्येर एक बोराच झाडहीं होत. दोन बागाच मागे एक थोर कुंठ होत, त्यांतसूनच बागाला पाणी उसून (उसपून/उपसून) सोडतील. 
 
रात्रि वेळ ओंटाच वोर निजलासताना बोराच झाडावोर दोन उल्लू (घुबड) बसून वरडत असल॑. ते बसलत॑ कळ्ना परंतु अंधारांत डोळे पूर्त पळिच-पळिचविणी कळल॑. झाड़ा भोंताले मिन्मिनी-किडे पळिच-पळिचविणी दिवा विजून विजून जळास्क उडत असल॑. मांडवांत पकोळी अस्कीन एक पटीसून दुसर पटीस टप् टप् विणी शब्द करत उडत असल॑. एक दोनदा ओंटा वोरहीन उडल॑. तोंडांत लेंडी घालनास्क असांवकी म्हणून तोंड झांकींगून आरार निजलसल॑. नंखर वेळ खाले--वोर लोंबत असल॑. हे अस्कीन पाह्त॑ सोंदरम् सांगाच खाणी ऐकत आरार झोंपी जाईल. बिजली नाहीतामळ आठ घंटे म्हणजे अर्ध जाम. डांच भरून असल, परंतू म्हैशीच काताड करतां चावाच कळ्ना.

अर्ध रात्री थोर बागांतसून एकदम वरडावरडी शब्द येईल. तेच वेळ कुत्र अस्किन बोंखल. आरार जाग होऊन जाईल. पह्यिल॑ आरारला ते काय शब्द म्हणून कळ्ना. गाढव म्हणजे ते ढेंचू ढेंचू म्हणून वरडेल॑. त्याजविना रात्री वेळ ते झोंपी जात असल॑. गांवांत एक गाढवपिणीं नहोत, परीट पुदुप्पत्तूरांत आहे.  बाजू असाच गोठांतल॑ गाय, म्हैश, वांसरू वरडल॑, ते शब्द अस्कीन आरारला परिचय होत. परंतू असल्सत॑ वरडाच शब्द ? नंतरच कळ्ळ॑ ते कोलाच (कोल्हाच) वरडा म्हणून. रात्री वेळ राणांतसून ते गांवापटीस कायतरीन खायाल मिळलका म्हणून येईल म्हण॑. आरारच अम्मा सांगतील कोला मनुषाल पाह्यिलतर पायावाटे माती डोळे वोर बडिवुन चावुनटाकल म्हणून.

वीदिविडंगांत ? तेथहीं ओंटावोरच निजणे. परंतू घरासमोर जमीनच. चिंचाच झाडाविना झाड़ी झुडुप काहीं असना. निशब्द असल॑. पावसाळाच दिवस ज़मीनांतसून बेटकोळी टट्रा टट्रा म्हणून वरडत असल॑. तेवढेच. खाणी सांगालाहीं कोणीन असना. निजलतर झोंपेच.

Roman DM

Lhaan vayaantha Pallavapuramaantha asthaana ontaa voracha nijna dhandaka. Dhone ontaa hotha, aeka thora onta aniki aeka lhana onta. Thora ontaantha baaju gharche nijaala yethila. Lhaan ontaantha aeka patisa rr, aniki aeka patisa raakhanaala yeyaacha Soundharam nijna. Raakhanaala manun naanva, vaya jaalthe Manusha, lenkraana kaani saangnacha thyaancha kaama.

Gharaa Samora theen baaga hotha, aekaantha gavatha barun asala, gotaaska asala.  Themma themmaa kaadun gaaye maiseela gaalthila. Aeka baagaantha theen chaar ambaacha jaada, saath aat naarlicha jaada, dhoodh kelacha jaada, phulaacha ropa asala.  Bagaa baayaara aeka thora chinchaacha jaada hotha (thae jaadacha vees November aekonvees baavannaantha (20.11.1952) vaara pousaantha baagaacha patisa padungela. Thisra baagaantha mirsinga, baaji paala - benda, vaangi, beans, vagairah gaatlaasthila. Baagaantha madhdhe dhone avlaacha jaada hotha. Baagaacha baayaara aeka boraacha jaadayin hotha. Dhone baagaacha maaga aeka thora Kunta hotha, thyaanthasunacha baagaala paani usun sodthila.

Rathri vela onta vora nijlaasthaana, boracha jaada vora dhone ulloo basun vardala, thae basalthe kalnaa, paranthu andhaaraantha dhole poortha palich palich vini kalala. Jaadaa bonthaale min mini kide (Lampyridae) palich palich vini dhiva vijun vijun jalthaaska udatha asala. Maandavaantha beta aeka patisaanthasun dusara patisa tap tap vini sabdha karatha udatha asala, madhdhe ontaa praying udala. Thondaantha lending gaaluntaklathra kaaye karna manun rr thonda jaakingun nijala, nankara vela kaale vora loambatha asala. Hey askin paatha Soundharam saangaacha kaani aikatha rr jompee nunjaayila. Daancha barun asala, kaathaada maiseecha karthaan daancha chaavaacha kalnaa.

Ardha raathri thora baagaanthasun aekdham vardaa sabdha yeila.  Thaecha vela kuthra askin bonkala.  rr jaaga hunjaayila.  Payilla rraala thae kaaye sabdha manun kalnaa. Gaadava mhanje thae denchu denchu manun vardala, paranthu ardha raathrivela thae jompee jaatha asala. Thyaja vina gaavaantha aeka gaadava pini nahotha, parita Puduppaththuraantha ahe.   Baaju asaacha gaayeecha gotaaanthla gaaye maise vaansru vardala, thae sabdha askin rraala parichay hotha. Paranthu asaltha vardaacha sabdha? Nantharacha kalla thae kolaacha (kolhaacha) vardaa manun. Thae rathri vela raanaanthasun gaanvaan patisa yeyil mana. Amma saangthila, kola manushaala paayla mhanje paayaa vaate maathi manushaacha doley vora badivun chaavuntakila manun.  

Veedhividangaantha?  Theththayin ontaa voracha nijna.  Paranthu gharaa Samora zameenacha, chinchaacha jaada vina jaadi judupa kaayin asna. Nissabdha asala. Pousaala dhivasa zameenaanthasun onbetkoli tatra tatra manun vardaatha asala. Thevdacha. Kaani saangaalayin konin asna.  Nijalthra jompecha.
 

DM 2

ल्हान वयान्त आरार् पल्लवपुरमान्त अस्तान ओन्टा वोरच निज्न दण्डक.  दोने ओन्टा होत, एक तोर ओन्टा, अणिकि एक लहान ओन्टा. तोर ओन्टान्त बाजु घर्चे निजाल एतील.  ल्हान ओन्टान्त एक पटीस आरार् अणिकि एक पटीस राखणाल येयाच सोन्दरम् निजन.  राखणालमणुन् नांव, वय जाल्ते मनुष, लेन्क्रान काणी सांग्नच त्यांच काम.

 

घरा समोर तीने बाग होत, एकान्त गवत बरून् असल, गोटास्क असल.  तेम्म तेम्मा काडुन् गाय मैसील गाल्तील. एक बागान्त तीन चार अम्बाच झाडी, सात् आट् नार्लीच झाड़ी, दूध केळाच झाडी, फुलाच रोप असल. बागा बायार एक तोर चिन्चाच झाड होत (ते झाडच वीस् नवम्बर् एकोण्वीस्  बावन्नांत (२०.११.१९५२) वार पोसान्त बागाच पटीस पडुन्गेल. तिस्र बागान्त मिर्सिन्गा, बाजि पाला - बेन्डा, वांगी, बीन्स् वगैरह गाट्लास्तील. बागान्त मध्धे दोने अव्ळाच झाड होत. बागाच बायार एक बोराच झाडयिन् होत. दोने बागाच माग एक तोर कुण्ठ होत, त्यान्तसूनच बागाला पानी उसून् सोड्तील.

 

रात्रि वेळ ओन्टा वोर निज्लास्तान बोराच झाडावोर दोने उल्लू बसून् वर्डत असल. ते बसल्ते कळ्ना परंतु अंधारांत डोळे पूर्त पळिच पळिच विनी कळल. झाड़ा बोंताले मिन्मिनी किडे पळिच पळिच विनी दिवा विजून् विजून् जळास्क उड़ते असल.  माण्डवान्त बेट अस्कीन् एक पटीससून दुसर पटीस टप् टप् विनी शब्द करत उडत असल, एक दोन्दा ओन्टा वोरयिन् उडल.  तोण्डांत लेन्डी गाल्नास्क असांवकी मणून तोण्ड झांकिन्गुन् आरार् निज्लासल. नंखर वेळ काले वोर लोंबत असल. हे अस्कीन् पहात सोन्दरम् सांगाच काणी ऐकत आरार् जोम्पी नून्जायिल. बिजली नाहीतामळ आठ घंटे म्हन्जे अर्ध जाम. डांच बरून् असल, परंतू मैसीच काताड कर्तान् चावाच कळ्ना.

 

अर्ध रात्री तोर बागांतसून् एकदम वर्डावर्डी शब्द एयिल. तेच वेळ कुत्र अस्किन् बोंखल. आरार् जाग हूंजायिल. पयिल्ल आराराल ते काये शब्द मणून कळ्ना. गाडव म्हणजे ते ढेंचू ढेंचू मणून वर्डल. त्याजविना रात्रि वेळ ते झोंपी जात असल. गांवान्त एक गाडवपिणी नहोत, परीट पुदुप्पत्तूरांत अहे. बाजू असाच गोटांत्ल गाय, मैसे, वान्स्रू वर्डल, ते शब्द अस्कीन् आराराल परिचय होत. परंतू असल्ते वर्डाच शब्द नन्तरच कळ्ळ ते कोलाच (कोल्हाच) वर्डा मणून. रात्रि वेळ राणांतसून् ते गांवा पटीस काय्तिरीन् खायाल मिळल्का मणून् एयिल्मण. आराराच अम्मा सांग्तील कोला मनुषाल पायिल्त्र पाया वांटेड माति डोळे वोर बडिवुन् चावुन्टाकिल् मणून्.

 

वीदिविडंगांत तेत्तयिन् ओंटावोरच निज्न.  परंतू घरा समोर ज़मीनच. चिन्चाच झाडाविना झाड़ी झुडुप कायिन् अस्ना. निशब्द असल. पौसाळ दिवस ज़मीनांतसून् बेट्कोळी टट्रा टट्रा मणून वर्डत असल.  तेव्डच.  काणी सांगालयिन् कोणिन् अस्ना.  निजल्त्र झोंपेच.

bottom of page