Holiday in Bali
बाली विनोदयात्रा
Dakshini Marathi Khajana
दक्षिणी मराठी खजाना
Musings VI
A series of 10 musings by Rajaram Ramachandran (the first in English and the rest in Roman DM) laced with his inimitable flavour. Transcription into Dakshini Marathi and voice-clip by Ananda Rao Vasishta.
# VI
May 1958 - मद्रासाला मी पह्यिल॑ पह्यिल॑ आलतेम्हा चाल्लते :
एक दिवस मझ॑ बापा लज़ कोनेला बलाईईगून जाऊन "ड्यूरबल" दुकानांत्सून एक चप्प्लि घेऊन दिले. मोल पंचावन्न रुपे, नीट दांडग॑ जाड होत॑. एक सरोजा देवीच कलंडरहीं मिळ्ल॑. हेच मझ॑ पह्यिल चप्प्ली. दुकानांत्सून ते चप्प्ली घालींगून बापा बरोर चालून गेलों. अर्ध पोणा घंटे एथे तेथे जाऊन घराला पर्तून गेलों. मझ॑ दोन पांयाचीन मोठ॑ बोटालीन शेदारल॑ बोटालीन मध्य नंखर॑ दुखत होत॑. बरोर चालाला झाल नाही. एकदा, पह्यिलंदा चप्प्ली घालींगून चालत्यामळे असूया म्हणून म्हणींगट्लों. घराला जाऊन पाह्यलतर॑, ते ठिकाणी तंबड॑ होऊनगेल॑होत॑. नंखर॑ सालपटीन सुटल॑होत॑ (उचल॑होत॑). दुखत होत॑. मामी म्हणट्ले, " नव॑ चप्प्ली नहो, चावूनटाकेल॑" म्हणून. मागे पुढ॑ चप्प्ली घालींगट्लसलतर॑ कळ्ळसेल॑. मामी सांगींट्लास्क॑ चप्प्लीला तेल वगैरा घालून, सुश्रूषा करूनटाकून पांयेला औषद लावींगट्लों. गांवाला जाजोरी चप्प्ली घालींगून जायाला झाल नाही.
तज॑ नंतर॑ ?
चप्प्ली घालींगून गांवांत कोठीन जायाला नाही. शाळेला घालींगून जायाला नाही. चप्प्ली नाहीत चालतानाच॑ पाऊसाळा दिवस॑ निसरून पडत असेन॑. उन्हाळाच दिवस॑ ? अडव॑ वाट (अडवाट) जमीनांत उतरून चालांव॑. मझ॑ बापा सांगतील॑, "जमीनेच॑ अम्हाला धान-तांदूळ देत॑, तज व॑र चप्प्ली घालींगून चालताने" म्हणून. अस॑, पाद-रक्षा मला हास्त-रक्षास्क॑ होऊनगेलाहे. पोणावांटा, हातांतच काढींगून जाईन॑.
ते काळांत प्ळास्टिक / पॉळि पिशवी अग्गीं नहोत॑, घालून काढींगून जायाला. शाळेला गेलतर॑ ? वाचाच ठिकाण. आंत चप्प्ली घालींगून जाताने. तज विना, पंतोजी लोकेच चप्प्ली घालींगून येईनात॑. मी कस॑ ? चप्प्लीला उपयोग घरांत उन्हाळा दिवस अवश्य होत॑. कवलाच घर नहोका ? व॑रसून विंचू तेम्हा तेम्हा पडत असेल॑. चप्प्ली वाटेच तला मारणे सुलूभ॑. विंचूला एक वडील भाऊ आहे. नडुवाक्किली म्हणतील॑. त्याला मारणे उदंड श्रम॑. परंतु, मझ॑ चप्प्ली दांडग॑ होत॑ते मला एकच॑ माराच काम होऊनजाईल॑. तेच समयांत सेन्सस काढाकरतां आले रंगय्या मुदलियार म्हणून एक पंतोजी, नन्निलमांत्सून. मझ॑ शाळेच पंतोजीच॑, मला बेष कळ्लतेने (कळ्लते हेनी). येतानाच "अप्पाप्पा, काय ऊन" म्हणत आले. मझ॑ मामा गांवाच पट्टमनियम करतां पह्यिले अम्च॑ घराला आले. ताक पीले. तेनी जाताना मझ॑ मामा मझ॑ चप्प्ली काढून तेनाला देऊन, "तुम्ही काढींगा" म्हणून देऊनटाकले. तेनीहीं चप्प्ली अडिकींगून निघून गेले. तेवढच॑, मझ॑ पह्यिल॑ चप्प्लीच खाणी संपल॑. दुसर॑ ? अण्कीन दोन वर्षा नंतर॑ डेल्हींत॑.
मझ॑ आजा मला मूर-मार्केट बलाईंगून गेले. उदंड थोर मार्केट. जुन॑ सामान अस्कीन मिळल॑. नव॑हीं. मझ॑ आजा बागांत काम येयाच कित्येक उपकरण घेट्ले. घराला पर्तलों.
May 1958 - Madraasaala mee payilla payilla althemma chaallathe:
Aeka dhivasa maja Bapaa mala Luz konaala balaangun jaavun Durable dukaanaanthasun aeka chappli gevun dhile. Mola panchaapan rupaye, neet dhaandka jada hotha. Aeka Saroja Devicha calendarayin milla. Hecha maja payilla chappli. Dukaanaanthasun thae chapli gaalingun baapaa barora chaalun gelon. Ardha ponaa ghantevela heththa theththa jaavun gharaala parthun gelon. Maja dhone paayaacha motta botaalin sedhaarla botaalin madhdhe nankara dukhatha hotha, barora chaalaala jaalni. Aekadha payillaandha chapli ghaalingun chaallathamala asuya manun maningitlon. Garaala jaavun paayalthara, thae tikaana thambda hungelotha, nankara saalpatayin sutlotha (uchatlotha). Dukatha hotha. Mami saangitle, nava chappli naho, chaavuntakala, manun. Maaga puda chappli gaalingitlaasthara kallasala. Mami saangitlaaska chapplila thel vagairah laavun sushrusha karuntakun paayaala aushadha laavingitlon. Ghaanvaala jaajori chappli gallingun jaayaala holni.
Thyaaja nanthara?
Chappli gaalingun ghaavaantha kottin jaayaala nahi. Shaalaala gaalingun jaayaala nahin. Chappli nahitha chaalthaanacha pousaalaa dhivasa nisurun padatha asana, chappli gaalingun jaayaala hoinaacha hoina. Unaala dhivasa? Adava vaata jameenaatha uthrun chaalaavan. Maja bapa saangthila, jameenacha amaala dhaan thaandula dhetha, thyaaja vora chappli gaalingun chaalthaane manu. Asa, paadha raksha mala hastha rakshaaska hungela, ponaavantaa haathaanthacha kaadingun jaayina.
Thae kaalaantha plastic/poly pisivi aggi nahotha, gaalun kaadingun jaayaala. Shaalala gelthra? Vaachaacha tikaana, aantha chappli gaalingun jaathaane. Thyaaja vina panthoji lokacha chappli gaalingun yeinaatha. Mee kasa? Chapplila upayoga gharaantha unaala dhivasa avasya hotha. Kavalaacha ghara nahoka, vorasun vinchu themma themma kalle padatha asala, chapplivaatecha thala maarna sulabha. Vinchoola aeka vadil bhavu ahe, Nanduvaakkili manthila. Thyaala maarna udhanda srama, paranthu maja chappli dhaandka hothatha mala, aekacha maara, kaam hunjaayila. Thaecha samayaantha census kaadaakarthan ale Rangaiah Mudaliar manun aeka panthoji, Nannilamaanthasun, maja shaalcha panthojicha, mala besha kallathane. Yethaanach appappa, kaaye oona, manatha ale. Maja mama ghaavncha Pattamaniam karthaan payilla amcha gharaala ale. Thaaka pile. Theni jaathaana maja mama maja chappli kaadun thenaala dhevun thumi kaadinga manun dhevuntakle. Theniyin chappli adikingun nungele. Thevdacha, maja payilla chappli cha kaani sampla. Dusara? Aniki dhone varshaa nanthara Delheentha.
Maja aaja mala Moore Market balaangun gele. Udhanda thor market. Juna saamaan askin milala, navayin. Maja aaja bhaaghaantha kaam yeyaacha kiththeka upakaran getle. Gaaraala parthlon.