top of page
Musings IX
home-button.png

A series of 10 musings by Rajaram Ramachandran (the first in English and the rest in Roman DM) laced with his inimitable flavour. Transcription  into Dakshini Marathi and voice-clip by Ananda Rao Vasishta. 

# IX

June 1958. मद्रासांत्सून पर्तलों - वीदिविडंगन -

अस॑ चिंतून पाह्यलों. एक महिना मद्रासांत होतों. पाष्टे साडे-पांच घंटेला उठून दांत घासणे, सहा घंटेला कॉफी पीणे. बाकी पाष्टे कराच विधीला अग्गीन नंखर॑ राखून (एकच स्नानाच खोली, त्यज मागे संडास, लोके भरून. बायका आंग धुवूनटाकून संपाक करांव॑, कार्यालयाला जाणार॑, शाळेला जाणार॑), अंघोळी करून (ह्यज मध्ये एकले विजय मांज्रेकरास्क॑ रणहीं बडिवनात॑, औटहीं होईनात॑ दीड घंटे आंतच असतील॑), कायतरीन खाऊनटाकून, अस॑ बाह्येर जाऊन, हिंस॑ पाणी पीऊन, कलति भोईंचणे बर्फ़ी खाऊन, पर्तून येऊन, बारा साडे-बाराला जेवूनटाकून, नंखर॑ निजून, अडीच घंटेला कॉफी पीऊन, पांच घंटेला हाळ॑-अर्कु खाऊन, अस॑ तस॑ बाह्येर जाऊन येऊन, रात्री साडे-आठ नौ घंटेला जेवूनटाकून, दहा साडे-दहाला अणथूणांत निजून जाईन॑. नित्य (नित्त॑) हेच क्रम॑.

 

हेथ॑ ? पाष्टे पांच घंटेला उठलतर॑, साडे-पांच घंटेला कॉफी. दांत घांसणे आडाकडे की, अंगणांत की. संडास ? गांव भरून ठिकाण (स्वछ भारत येयाला अण्कीन अठ्ठावन वर्ष आहे), तेथ॑ कुंठ की. पाणी जात असाच नदींत्सून याच वैक्काल (कालवा) की स्नान आडाकडे की खोलींत की. उनूपणी म्हणजे खोली. नाहीतर॑ आड॑.

उनूपाणी तावाच पात्र, कांसाच हंडा ते काळांत मझ॑ पक्षा उंच असेल॑. शेवटी, कोण्की चोरींगून नूंगेले (निघून गेले). पाणी विसाण करींगाला थोर पित्तळाच घंगाळ. त्यजांत मी पणीं अत्ता बसूया, पाणीला उंच नाही. पाष्टे पोणावांटा शिळे भात. केम्हातरीन इळ्ळगे, धिरडे. साडे-अक्रा बारा घंटेला जेवण॑. आजा रेणुका देवीला पूजा करून सूर्य नमस्कार करांव॑. थोर मामा बाह्येरल॑ काम संपिवून येंव॑. शाळे नाहीते दिवस अस्कीन मिळून चक्राकार जेवाला बसणे. दोन घंटेला कॉफी टी. नंतर॑ कायतरीन खायाला. सात घंटेला रात्री जेवण॑. एलक्ट्रिसिटि नाहीते करतां चुमनी तेलाच दिवाच॑. दिवसा मध्ये नारळी झाड वेघून कोवळ॑ नारळाच पाणी, बागांत अंबा, चिंचोणा, ताडाच झाडांत्सून उतरिवलत॑ नुंग॑, अवळा, बोर॑, केळे, दूध-केळे, कोडुक्कापुळी, पपाया अस॑ समय पळेल॑. 

 

अण्की एक. नंखर॑ दिवसाच पुढ॑ अग्गि चांगूळपणाला तोंडाला लावींगाच (लायींगाच) पदार्थाला "अलो-वेरा" मिळिवलते म्हणून घाटलत॑ होत॑. ते अम्च॑ गांवाच पटीस अग्गीन भरून मिळाच कत्तालै च॑. अम्च॑ गांवाच पटीस तला सोत्तुक (भाताच॑) कत्तालै म्हणून म्हणतील॑. अम्ही ते आणून व॑रल॑ सालपट काढूनटाकून साखरे की मेध की लावून खाण॑. आंगाला उदंड चोखोट॑, हिंस॑ म्हणतील॑. "तुण्णूत्तुप पच्चिलै" म्हणून एक रोप असेल॑. त्यज बीं काढींगून येऊन पाणींत घालून साखरे मिळिवून शरबत करून पीणे, तेवढ॑ वास, तेवढ॑ रूच॑. अत्ता अग्गीन हेच बंगळूरांत वराड-वेवाला अग्गीन ज्यूस करून देतात॑. तला कायतरीन नव॑ नाव ठिवलसतील॑. 

 

मला वैतिलिंगम म्हणाच इषोबी (हिषोबी - कणक्कु पिळ्ळै) विचारले, मद्रास कस॑ होत॑ म्हणून. अम्च॑ गांवेच परवा नाही म्हणट्लों. ते कस॑ ? येणार जाणार अग्गीन मद्रास अस॑ तस॑ म्हणून उदंड आशा दाखिवल॑होते, परंतु वास्तवांत॑ मद्रास तेवढ॑ काहीं नाही म्हणून मला वाटले. G.K. Chesterton सांगीट्ले, "Too much of anticipation leads to disappointment" म्हणून. ते काय, काढलत्याला अग्गीन तू चेस्टरटण चेस्टरटण म्हणतोस म्हणून तुम्ही विचारूया. मी अधीक इंग्ळीष पुस्तक अग्गीन वाचलते नाही. सांगीट्ल॑होयें नहोका, शाळेंत मला इंग्ळीषहीं तमिल द्वाराच॑ शिकिवून देतील॑. त्यजमळे इंग्ळीष पुस्तक अस्कीन वाचास्क॑ ज्ञान नहोत॑. असलतरीन, Sir. Issac Asimov, Arthur Hailey, Robert Ludlum, Edgar Wallace, Erle Stanley Gardner, Ian Fleming अस॑ कित्येक पुस्तक वाचल्होयें. परंतु, G.K. Chesterton लिव्हलते कित्येक गोष्ट मला उदंड अवडल॑ ; "Habits die hard". "Too much of anticipation leads to disappointment", "Everything depends upon the emotional point of view", वगैरा. 

अत्ता ताज-महल आहे. अम्ही ल्हानपणांत्सून वाचल॑होयें ते कस॑ असेल॑, केवढ॑ बेष असेल॑, हे भूलोकांतल॑ सात अद्भुतांत॑ तेहीं एक, अस॑ म्हणून. मझ॑ मनांत ताज-महल कस॑ असेल॑ म्हणून एक सृष्टी करून ठींगटल॑होतों. अस॑ म्हणींगून चोवीस वर्षा नंतर॑ समोर (सोमोर) पाह्यलों. कस॑ होत॑ ? बेष होत॑, तेवढ॑च. आहा ओहो म्हणास्क॑ नहोत॑. अम्च॑ पटीस केवढ॑की देऊळ गोपुर आहे. ते अस्कीन केवढ॑ की चाडा ताज-महला पक्षा. हेच मनुष्यांलीन. मी ल्हान असतानाच॑ भारत स्वतंत्र झाल॑. लोके अस्कीन महात्मा गांधी, पंडित जवाहरलाल नेहरू वगैर देवा समान समजतील॑. महात्मा गांधीला मी पाह्यलते नाही, विवर कळून. तेनी गुंटूरला आलतेम्हा मझ॑ अम्मा बरोर जाऊन पाह्यल॑होंयें म्हणतील॑. परंतु, नेहरूजीला दोनदा पाह्यल॑होंयें. इंदिरा गांधी, राजीव गांधी, संजय गांधी वरैरा एक दोनदा पाह्यल॑होंयें. थोर थोर मनुष अग्गीन वाचलते/ऐकलतेस्क॑ अस्त नाहीत॑. मला तस॑ काईं वेशेष मनुषास्क॑ कळतनाहीत॑. अस॑ केवढ॑की दन उदंड ऊचल॑ स्थानांत अस्णार म्हणून वाचलोंकी/ऐकलोंकी तेनी अस्कीन साधारण म्हणून मला वाटल॑. केत्येकदन॑ साधारण म्हणून म्हणींगट्लतेने उदंड थोर मनुष विणी अस्तात॑. 

पटाके आहे नहोका, ॲटम-बॉम्ब म्हणून घेतों. घराच लोकांना अग्गीन बलावून ॲटम-बॉम्ब पेटिवाला जातों म्हणून सांगून पेटिवलतर॑ ते पुस्स्स्स म्हणून जायास्क॑. बुसवाणम लावाला जवळ जाऊन लवून पेटिवताना ते पटाकेस्क॑ शब्द करेत फुटास्क॑. 

हे शेवटल॑ वाक्या करतां एवढ॑ थोर खाणी लिव्हास्क॑ पडूनगेल॑. डोस्के (डोई) फिरणे, कपाळसूळ अग्गीन कोणाला कोणाला आलकी मला क्षमा करा. इथपर आषाढ महिना एक, अमावास्याला एक तेवढ॑च लिव्हणे.
 

June 1958. Madraasaanthasun parthaltho - Veedhividangan – 

Asa chinthun paayilon, aeka mahina Madrasaantha hothon. Paashte saade paanch ghantela utun, dhaanth ghaasna, saha ghantela coffee pina, baaki paashte karaacha vidhila aggi nankara raakuna (aekacha snaanaacha koli, thyaaja maaga sandaas, loka baruna, baika aanga dhuvuntakun sampaaka karaanvan kaaryaalayaala jaanaara, shaalaala jaanaara), angoli karun (hyaaja madhdhae aekle Vijay Manjrekaraaska, runnayi badivnaatha outayi hoinaatha dheed ghante aanthacha astheela), kaayithri kaavuntakun, asa baayaara jaavun, imsa paani pivun, Kalathi* boichanecha burfi kaavun parthun yevun, baaraah saade baaraahla jevuntakun, nankara nijun, adeecha ghantela coffee pivun, paanch ghantela aalu arku kaavun, asa thasa baayaar jaavun yevun raathri saade aat nou ghantela jevuntakun, daha saade dahaala anthunaantha nijun jaayina. Niththe hecha kram.

Heththa? Paashte paanch ghantela utlathra saade paanch ghantela coffee. Dhaantha gaasna adaakadaki aanganaantha ki. Saandaas? Ghaanv barun tikaana (swachcha Bharat yeyaala aniki attaavan varsha ahe), theththa kuntaki, paani jaatha asaacha nadhinthasun yaacha vaaikkaal ki. Snaan adaakada ki kolinthaki. Unappaani manje koli, nahithra aada.

Unappaani thaavaacha paathra, kaansaacha andaa, thae kaalaantha majabachchaan uncha asala, sevti koniki choringun nungela, pani visan karingaala thor piththalaacha gangaala, thyajantha mee pini aththa basuya, panilaa unacha nahi . Paashte ponaavaantaa shilaa baatha, kemmathiri illa, dhiruda, saade akra baarah ghantela jevana - aaja Renuka Devila pooja karun, soorya namaskaara karaanva. Thor Mama baayaarla kaam sampivuntakun yaanvan. Shaal naahitha dhivasa askin milun chakraakar jevaala basana. Dhone ghantela Coffee Tea, nanthara kaayithri khaayaala. Saath ghantela raathri jevana. Electricity nahitha karthaan chumni thelaacha dhivacha. Dhivasaa madhdhe naarli jaada vegun koula naaralaacha pani, baghaantha amba, chinchona, palm treenthasun utharivalthe nungu, avla, bora, kela, dhoodh kela, kodukkaapuli, papaaya, asa samay palala.

Aniki Aeka, nankara dhivasa puda aggi chaangalupanaala thondaala laayingaacha padhaarthaala Aloe vera milivalthe manun gaatlatha hothae. Thae amcha ghaavaancha pateesa aggi barun milaacha Kaththazai cha. Amcha ghaavancha pateesa thela Soththuk (baathaacha) Kaththazai manun manthila. Ami thae anun vorla saalpata kaaduntakun saakare ki madha ki laavun khaayina, aangaala udhanda chokkota, imsa manthila. Thunnooththup Pachchilai manun aeka ropa asala. Thyaaja been (seed) kaadingun yevun paanintha galun saakare milivun sharbath karun peena, thevda vaasa, thevda rooche. Aththa aggi haecha Bengaluruntha varaada vaevaala aggi juice karun dhethaatha. Thaela kaayithri nava naama tivlaasthila.

Mala Vaithilingam manaacha Hishobi (Kanakkuppillai) vichaarle Madras kasa hotha manun. Amcha ghaanvacha parava nahi mantlon. Thae kasa? Yenaara jaanaara aggi Madras asa thasa manun udhanda aasa dhakivlothe, paranthu vaasthavaantha Madras thevda kaayin nahin manun mala vaatla. G.K.Chesterton saangitle, 'too much of anticipation leads to disappointment' manun. Thae kaaye kaadlathaala aggi thoo Chesterton, Chesterton manthosa manun thumi vichaaruya. Mee adhika English pusthaka aggi vaachalthe nahi. Saangitloye nahoka, shaalaantha mala Englishayin tamizh dhwaaracha sikun dhethila. Thyaajamala English pusthaka askin vaachasaka gyan nahotha. Asalthiri Sir Isaacc Asimov (askin pusthaka), Arthur Hailey, Robert Ludlum, Edgar Wallace, Erle Stanley Gardner, Ian Fleming, asa kiththeka pusthakacha vaachloyen. Paranthu G.K.Chesterton livalthe kiththeka ghoshte mala udhanda avadala, Habits die hard, Too much of anticipation leads to disappointment, Everything depends upon the emotional point of view, vagairah.

 

 

Aththa Taj Mahal ahe. Ami laahn panaanthasun vaachloyen thae kasa asala, kevda besha asala, yeh boothalaanthala saath adhbuthaantha thaeyin aeka asa manun. Maja manaantha Taj Mahal kasa asala manun aeka srushti karun tingitlothon. Asa maningun chavvees varshaa nanthara somora payilon. Kasa hotha? Besha hotha, thevdacha. Aaha, oho manaaska nahotha. Amcha pateesa kevdaki dhevula gopura ahe, thae askin kevdaki chada Taj Mahala bachchan. Yaecha manushyaalin. Mee laahna asthaana cha Bharath swathanthra jaala. Loka askin Mahatma Gandhi, Pandit Jawaharlal Nehru vagairaala dheva samaan samajtheela. Mahatma Gandhi la mee paayilthe nahi vivara kalun, theni Gunturaala althemma maja amma barora jaavun paayilon manthila. Paranthu Nehrujila dhone dha paayiloyen. Indira Gandhi, Rajiv Gandhi, Sanjay Gandhi vagairaala aek dhone dha paayiloyen. Thor thor manusha aggi ami vaachalthe/aikaltheska asthinitha. Mala thasa kaayin visesh manushaaska kalthinitha. Asa kevdaki dhane udhanda oonchala sthaanaantha asnaara manun vaachlonki/aiklonki theni askin saadhaarana manun mala vaatla. Kiththeka dhane saadhaarana manun maningitlathane udhanda thor manusha vini asthaatha.


Pataake ahe nahoka, atom bomb manun gethon, garcha lokaana aggi balaavun, atom bomb petivaala jathon, dhoor otaaka, kaan jaankingaa manun saangun petivalthara thae pussssss manun jaayaaska. Buswaanam laavaala javvala jaavun lavun petivthaana thae pataakeska shabdha karatha putaaska. 

Yeh sevatla vaakhyaa karthaan evda thora kaani livaavanska padungela. Doska (doyee) pirna, kapaal soola aggi konaal konaal alaki mala kshama kara. Ithpar Aashaada mahina aeka, amaavaasyaala aeka, thevdacha livna.

bottom of page