Holiday in Bali
बाली विनोदयात्रा
Dakshini Marathi Khajana
दक्षिणी मराठी खजाना
काळ बदलत॑का, नाही, लोके बदलतातका ? 11
In this last episode of a series of 11 narratives RR takes us through the "then and now" of things.
गेल वार तांदूळ घ्याकरतान दुकानाला गेलहोता आरार. नंखर॑ दूरांत असाच दुकान. एक फोण करलतर॑ घरालाच देऊन पाठिवूनटाकेल॑, असलतरीन आरारला नंखर॑ समोर जाऊन घेईंगून आलतर॑ एक संतोष. त्यज विना बाह्येर जाऊन आलास्कहीन असेल॑ नोहो का ? तुडिवाच दोन चक्राच बंडींतच असलत॑ कामाला आरार जाईल॑. (ते बंडी आरारच॑ मामाच॑. आरार पक्षा दोन वर्ष वडील. पाह्याला आरारास्क॑ अस॑ तस॑ असेल॑, परंतु तुडिवाच श्रमच॑ कळना, इंग्ळडांच बंडी).
दुकानांत काम करणार पोर "कसाला तुम्ही हे वयेंत॑ श्रम भोगतांत॑, मी घराला आणून देलासएन॑, नहोका" म्हणटला. "तू कस॑ आणशील॑" म्हणून आरार विचारला. "बंडी आहे की. बसून बट्टन चेंपांव॑, पांच निमिषांत॑ घराला येऊन जाईन॑" म्हणटला. "ते असूनदे, दहा दिवस तू दुकानांत नहोतासकी, कोठ गेलहोतास॑ ?" म्हणून आरार विचारला. "ते कां विचारतांत॑, असलास्क॑ असून दोन गुडिघांतीन एकदा सूळ होत॑, दहा दिवस वैद्यशालांत असून बरोर करींगून आलों. अत्ताहीं नंखर सूळ तेम्हा तेम्हा असत॑" म्हणटला. पंचेवीस वयेच पोर॑ ! उठून बसून लवून थाटून काम करलतरेच आंग बरोर असेल॑. काळ कस॑ होऊनगेल॑, पावा !
ते काळांत॑ भिंती व॑र एक पट (पेट) अडिकिवाला खीळ बडिवांव॑ म्हणजे खीळ भिंतीव॑र ठिवून धरींगून एक उपकरणावाटे ठां ठां म्हणून बडिवाम॑. चुणा मातीच भिंत असलतरीन खीळ उतरना. मध्ये एक दोन दा बोटाव॑र मार पडेल॑. तीन खीळ वांकून जाईल॑. अत्ता ? खीळ भिंती व॑र ठिवतों, त्यज डोस्के व॑र एक ल्हान यंत्राच कांब ठिवून बट्टण चेंपतों. खीळ भिंतीत॑ घूसून जात॑.
तेम्हा अग्गीन बीदींत॑ लांब लांब कांब घालींगून ते ल्हान ल्हान कराला ठां ठां म्हणून शब्द करेत, आंगांत॑ घाम गळत॑ बडिवतील॑. एकला बसून कांबी व॑र एक उपकरण ठिवून धरींगिट्लसेल॑, अण्खी एकला ओठाकलास्क॑ एक उपकरणावाटे बडिवेल॑. अत्ता ? एकला पुरे, बसलास्क॑ कांब धरून एक यंत्रांत॑ ठिवून बट्टण चेंपला म्हणजे काम संपूनजात॑ ! उठून बसून, लवून थाटून, ठां ठां म्हणून बडिवून कराच काम अस्कीन उणे होऊनगेल॑. आंग कसाला होईल॑ ? शक्ते कोठसून येईल॑ ?
घरांत॑ संपाक-खोलींत॑ कांच चूलीव॑र वेघिवून उतरिवून गंजी वेळाच काम नाही. कुक्कर चारदा सीटी बडिवल॑ म्हणजे पांच निमिष जाळ उणे करून विजिवूनटाकलतर॑ भात होऊनजात॑. पाटा-वरवंटा, रुब्बुगुंड॑, दांत॑ (जांत॑) वगैरांत॑ काम करणे नाही. लोखंडाच उखळ-मुसळ॑ ? विचारणेच नोको. मिळिविणींत की (mixie) रुब्बाच यंत्रांत की (grinder) घालून बट्टण चेंपलतर॑ काम संपल॑. खावून पीऊन करणामळे आंगांत शक्ते येईना. तज्जोक्त॑ कामहीं कराम॑, नाहीतर॑ रोगच॑ वैद्यशालाच॑ औषधेच॑.
ते काळांत स्नान कराला थोर हंडांत॑ उनू पाणी ठिवलसतील॑. त्यंतसून पाणी गंगाळांत की थोर पंचात्रांतकी उसून-बुसून करून हिंस पाणी मिळिवून कोमट॑ करून तांबेवाटे की ल्हान तप्पेलावाटे की लवून काढून थाटून ओठाकून आंगाव॑र घालींगाम॑. अत्ता ? फिरकी फिरिवलतर॑ उनूपाणी, फिरकी फिरिवलतर॑ व॑रसून पाणी पडत॑. लवणे, थाटून ओठाकाम॑ म्हणाच कामेच नाही.
आरार दहावींत वाचताना टैप-रैटिंग शिकाम॑ म्हणून म्हणींगट्ला. मिळींगना म्हणटाकले. कां ? ते वयेंत॑ टैप-रैटर बट्टण चेंपाला बोटांत॑ शक्ते असना म्हणे ! (शेवटोरी आरार शिकलाच नाही). अत्ता ? चेंपाच कामेच नाही, शिवलतर॑ पुरे. तेवढेचका ? A शिवलतर॑ ॲपल का, अम्मा का, अवला का म्हणून विचारत॑ ! उदंड निगा करून काम कराम॑. नाहीतर॑ "घरची" "गाढव" होऊनजाईल॑ !
साळेंत वाचताना एक चार चार॑, दोन चार आठ, तीन चार बारा म्हणून केवढ॑ कष्ट भोगून वाचतील॑ लेंकरे ? अत्ता ? हातांअतल॑ फोणांतेच तेवढीन असत॑. काय काढलतरीन अत्ता यंत्रांतेच काम होत॑. जातां जातां हे अस्कीन कोठ जाऊन संपत॑ की ! लोकेहीं यंत्रास्क॑ होऊनजातील॑ ! होऊनगेले !
......Save DM
Write DM......
Gela vaara taandoola gyakarthaan dukaanaala gelotha rr. Nankara dhooraantha asaacha dukaana. Aeka phone karlathra gharaalacha dhevun paativuntaakila, asalthirin rraala nankara somora jaavun geingun althra aeka santhosha, thyaaja vina baayaara jaavun alaaskayin asal nahoka? Thudivaacha dhone chakraacha bandeenthacha asaltha kaamaala rr jaayila. (Thae bandi rraacha maamaacha, rraa bachchaan dhone varsha vadeela; paayaala rraaska asa thasacha asala, paranthu thudivaacha sramacha kalna, Englandaacha bandi).
Dukaanaantha kaam karnaara pora kasaala thumi hae vayaantha srama bhogthaantha, mee gharaala anun dhilaasana nahoka, mantla. Thoo kasa ansheela manun rr vichaarla. Bandi aheki, basun button chempaavan, paancha nimishaantha gharaala yevun jaayina, mantla. Thae asundhe, daha dhivasa thoo dukaanaantha nahothaaski, kotta gelothaasa, manun rr vichaarla. Thae kaan vichaarthaantha, aslaaska asun dhone gudgaanthayin aekdha shoola hotha, daha dhivasa vaidhyashaalaantha asun barora karingun alon, aththaayin nankara shoola themma themma astha mantla. Panchevees vayaacha pora! Utun basun lavun thaatun kaam karlathracha aanga barora asala. Kaala kasa hungela paava!
Thae kaalaantha binthivora aeka pata adikivaala keel badivaanvan manje, keel binthivora tivun dharingun aeka upakaranaavaate taan taan manun badivaanvan, choona maatheecha binthe asalthirin keel utharna, madhdhe aek dhone dha botaavora maar padala, theen keel vaankun jaayila. Aththa? Keel binthivora tivtho, thyaaja doskavora aeka laahna yanthraacha kaambe tivun button chemptho, keel bintheentha gusun jaatha.
Themma aggin beedheentha laamba laamba kaambe gaalingun thae laahn laahn karaala taan taan manun sabdha karatha aangaantha gaam galatha badivtheela. Aekla basun kaambeevora aeka upakarana tivun dharingitlaasala, aniki aekla otaklaaska aeka upakaranaavaate badivala. Aththa? Aekla pure, baslaaska kaambe dharun aeka yanthraantha tivun button chemplaa manje kaam sampunjaatha! Utun basun, lavun thaatun, taan taan manun badivun karaacha kaam askin una uungela. Aanga kasaala hoyila? Shakthe kottasun yeila?
Gharaantha sampaak kholeentha, kancha chulivora vaegivun uthrivun ganji velaacha kaam naahi. Cooker chaardha seeti badivla manje paanch nimisha jaala una karun vijivuntakalthra baatha hunjaatha. Paata, varavanta, rubgunda, dhaantha vagairaantha kaam karna naahi. Lokhandaacha ukkala musala? Vichaarnacha nokko. Milivineenthaki (mixi) rubbaacha yanthraanthaki (grinder) gaalun button chempalthra kaam sampla. Kaavun peevun karnaamala aangaantha shakthe yeina, thajjoktha kaamayin karaanvan, nahithra rogacha, vaidhyashaalaacha, aushadhacha.
Thae kaalaantha snaan karaala thora handaantha unappani tivlaasthila. Thyaanthasun paani gangaalaanthaki thora paanchaathraanthaki usun Busan karun himsa paani milivun koamata karun thaambyaavaate ki laahn thappelaavaate ki lavun kaadun thatun otakun aangaavora gaalingaanvan. Aththaa? Pirkee pirivalthra unappaani, pirki pirivalthra vorasun paani padtha, lavna thaatun otaakaanvan manaacha kaamaacha naahi.
rr dhavveen vaachthaana typewriting sikaanvan manun maningitla, milingna mantaakle ; kaan? Thae vayaantha typewriter button chempaala botaantha shakthe asna mana! (Sevtori rr siklaacha naahi). Aththa? Chempaacha kaamacha naahi, sivalthe pure. Thevdachaka? A sivalthra Apple ka, Amma ka, Avlaa ka manun vichaartha! Udhanda nigaa karun kaam karaanvwn, nahithra 'garchi' 'gaadava' hunjaayila !
Shaalaantha vaachthaana aek chaare chaare, dhon chaare aata, theen chaare baaraa manun kevda kashta bhogun vaachtheela lenkra? Aththa? Aathaanthla phonaanthacha thevdin astha. Kaaye kaadlathirin aththa yanthraanthacha kaam hotha, jaathaan jaathaan hey askin kotta jaavun sampalki! Lokayin yanthraaska hunjaathila! Hungelae!