Holiday in Bali
बाली विनोदयात्रा
Dakshini Marathi Khajana
दक्षिणी मराठी खजाना
इकडून तिकडून - 6
In these fourteen random episodes RR takes us through various thoughts and places at his own pace. Always delightful and always endearing, come, look through these kaleidoscopic narrations.
देम्हाळा (देंव्हाळा) दिवस मार्गशीर्ष पुष्य महिने सायंकाळी पाष्टे टोपी घालींगूनेच जांव॑ म्हणून निर्बंध. टोपी घालींगून दंडक नाही. अपण घालींगिट्लते नाहे, दुसरेंस (दुसरेंना) धाट्लासुया. अत्ता वेगळ॑ वाट नाही, डोस्केवर केंसेच नाही. देम (देंव॑) अस्कीन निसरूनजाईल म्हणजे ऐकनात॑.
दुस्तपारी जाताना देऊळापुढे (देऊळाच पुढे) जाताना एक निमिष ओठाकून टोपी काढूनटाकून देवाला प्हावून हात जोडूनटाकून पुन्हायीन टोपी अडिकींगून पुढे जाणे. तीन चार देऊळ, यतित्रय मठाकडे जाताना अग्गीन अस॑ करणे आरारच॑ दंडक. एक दिवस बरोर येणार एकले विचारले, "कसाला घटिकाला एकदा टोपी काढून पुन्हायीन अडिकींगतोस ?" म्हणून. आरार सांगिट्ला, "देवाला एक मर्यादा करालाच. अत्ता कोणतरीन थोर मनुषाला सोमोर (समोर) प्हायलतर टोपी काढूनटाकून नमस्कार करत॑नाहीका, तसेच" म्हणून.
टोपीच एक खाणी आरारच॑ काका - स्वर्गनिवासि - श्री अनंतस्वामिराव गुंडोपंत सांगिट्लेहत॑. ते खाणी अत्ता लिव्हाला होईना. लिव्हलतर उद्या वेदप्रीयाच संपाक जेवणे श्रम होऊन जाईल, जेवलतरीन पर्तून बाह्येर येऊनजाईल. त्याकरतां ते नंखर दिवसानंतर लिव्हूम्हणे. सध्या देऊळापटीस जावुम्हणे का ?
कित्येक देऊळांत गर्भगृहापुढे नंदीच विग्रह असेल. कित्येकांत चुचुद्रीच विग्रह असेल. कित्येक देऊळांत बाह्येरल॑पटीस ध्वजस्थंभ असेल. बीदींतसून प्हायिलतर पोणावांटा देऊलांत मूल विग्रह प्हायाला होईना. असलतरीन, लोक जातां येतां देऊळाबाह्येर ओठाकून गाळाला घालींगून जातील. बंडींत जाणारयीन एक निमिष बंडी ओठाकिवून देवाला प्हाऊन हात जोडूनटाकून जातील.
एथ एक देऊळांत गर्भगृहापुढे असाच चुचुंद्रीच विग्रह ल्हानेच, मूल विग्रह बाह्येरसून कळेल॑. असलतरीन, प्हायाला होईना, कां म्हणजे, पूजा कराच पुरोहित पोणावांटा वेळ गर्भगृहांत देवाला पाठ दाखींगून ओठाकलसतील. एक दिवस आरार त्यांत एकलांस विचारले, "ते काळांत लोके राजा महाराजाला प्हायाला गेलतर पर्तताना मागे सर्कून येतील, त्यंच सोमोर (समोर) पाठ दाखेवींगून पर्तनात॑. एक मर्यादाच॑. येवढ॑ कां, हे काळांतयीन कार्यालयांत काम करणार वोरल॑ (वरल॑) अधिकारीला प्हायाला त्यंच खोलीला गेलतर, तसेच करतील॑. तुम्ही कां देवाला पाठयीन अण्की कायकीयीन दाखिवत ओठाकलसतांत ?" म्हणून. तेनी - तोंड भरून ज़र्दा - सांगिट्ले, "एथ आंत येऊन ओठाकून प्हायलतर कळेल, काम करणे केवढ॑ कष्ट म्हणून. एक निमिष ओठाकूया म्हणजे तुम्हाला सोसत नाही" म्हणून. आरार जवाब देला, "देऊळांत पूजा कराला देऊनठिवलसांव॑. वरून (वोरून) चोखट मुषारा देतात. तुम्ही अस॑ करतांत, केम्हा प्हा नव बंडी कोणितरीन आणतोका, पूजा करतों म्हणून भरून पैसे बडिवुया म्हणून बाह्येर प्हात ओठाकलसतांत. नाहीतर, अस॑ देवाला पाठ दाखिवींगून ओठाकलसतांत, हे काय न्याय हे". "तुम्ही तुमच काम प्हायींगून जांत॑" म्हणून (तेवढ॑ मर्यादा देल नाही) सांगिट्ले.
कलि काळ.
28 Jan 2017
(re-written in DM script by ARV)
Dhanvaala dhivasa Maargashirsa Pushya mahine shaankaali paashte topi gaalingunacha jaavan manun nirbandha. Topi gaalingun dhandaka nahi. Apana gaalingitlathae nahi, dusarana gaatlaasuya. Aththa vegla vaata nahi, doskaavora kesacha nahi, dhanva askin nisurun jaayila manje aiknaatha.
Dusthepaari jaathaana dhevulaa puda jaathaana aek nimisha otaakun topi kaaduntakun dhevaala paavun aath joduntakun punayin topi adikingun puda jaana. Theen chaar dhevula, yathithraya mathaakada jaathaana aggi asa karna rraacha dhandaka. Aek dhivasa borora yenaara aekle vichaarle, 'kasaala gatkaala aekdha topi kadun punayin adikingthosa?' manun. rr saangitla, 'dhevaala aeka maryaadha karaalacha. Aththa konithrin thor manushaala somora paayilthara topi kaaduntakun namaskar karthinika? Thasacha' manun.
Topicha aeka kaani rraacha kaka - swarganivaasi - Sri Ananthaswamy Rao Gundo Panth saangitletha. Thae kaani aththa livaala hoynaa, livalthra udhya Vedapriyaacha swayampaaka jevna srama hunjaayila, jevalthirin parthun baayaara yevun jaayila. Thyakarthan thae nankara dhivasaa nanthara livumna. Sadhya dhevulaa patisa jaavumnaka?
Kiththeka dhevulaantha garbagriha puda Nandhicha vigraha asala, kiththekaantha Chuchundhricha vigraha asala. Kiththeka dhevulaantha baayaarla patisa dhwajasthamba asala. Beedheenthasaun paayilthara ponaavanta dhevulaantha moola vigraha paayala hoina. Asalthirin loka jaathaan yethaan dhevulaa baayaara otaakun gaalaala gaalingun jaathila. Bandintha jaanaarayin aeka nimisha bandi otaakivun dhevaala paavun aath joduntakun jaathila.
Heththa aeka dhevulaantha garbagriha puda asaacha Chuchundhri vigraha laahnacha, moola vigraha baayaarasun kalala. Asalthirin paayaala hoina, kaan manje, pooja karaacha Purohitha ponaavanta vela garba grihaantha dhevaala paate dhaakingun otaaklaasala. Aeka dhivasa rr thyaantha aeklaansa vicharla, 'thae kaalaantha loka Raja Maharajaala paayaala gelthara parthathaana maaga sarkun yethila, thyaancha somora paate dhakivingun parthnaatha. Aeka maryaadhaacha. Yevda kaan, yeh kaalaanthayin kaaryalayaantha kaam karnaara vorla adhikaarila paayaala thyaancha kolila gelthra, thasacha karthila. Thumi kaan dhevaala paateyin aniki kaayiki dhaakivatha otaklaasthaantha?' manun. Theni - thonda barun zarda - saangitle, 'heththa aantha yevun otaakun paayilthara kalala, kaam karna kevda kashta manun. Aeka nimisha otaakuya manje thumaala sosthini' manun. rr jawab dhila, 'dhevulaantha pooja karala dhevun tivlaasaanvan. Vorasun chokkota mushaara dhethaatha. Thumi asa karthaantha, kemma paa nava bandi konithrin anthoka, pooja karthon manun barun paisa badivuyaa manun baayaara paatha otaaklaasthaantha, nahithra asa dhevaala paate dhakivingun otaaklaasthaantha, kaye nyaya ye'. 'Thumi thumcha kaam paayingun jaantha' manun (thevda maryaadha dhilni) saanguntakle.
Kali kaala.
28 Jan 2017