Holiday in Bali
बाली विनोदयात्रा
Dakshini Marathi Khajana
दक्षिणी मराठी खजाना
इकडून तिकडून - 10
In these fourteen random episodes RR takes us through various thoughts and places at his own pace. Always delightful and always endearing, come, look through these kaleidoscopic narrations.
अत्ता अस्कीन शाळेला रजा. लेंकरे-बाळे दिवस पूरा खेळांव॑ म्हणून म्हणींगतील. परंतु, चेन्नैंत दुपारच वेळ बाह्येर येयालाच होईना, तेवढ॑ ऊन, उबारा, उक्काडा. त्यजविना वारेयीन उनू उनू असेल.स्नान करूया म्हणजे पाणीयीन उनुपाणीच ! नळका उघडलतर गीसरांत्सून येयाच पाणीस्क !
सायंकाळीच वेळ लेंकरांना कायतरीन खायाला पह्जेकी, काय करणे ? घरांत कराच काहीं हे काळाच लेंकरांना अवडना. पिज्जा पह्जे, ते पह्जे, हे पह्जे, तडकून पडलतर भोजनालय, उपहार खायाला. अम्मा तेवढ॑ बेष मिळिविणींत (mixie) की रुबगुंडांत (grinder) की श्रम भोगून करून द्याच इळ्ळ॑ (इड्ळी) धिरडे अवडना. उपहार दुकानांत तो केम्हा कस रुब्बलतेकी पीठ घालून, तवाच वोर पाणी सिंपडून, मळक॑ केरसोणी वाटे चार दा अस॑ तस॑ पुसूनटाकून एक प्याला पीठाच पात्रांत बुचकळून तवावोर घालेल. ते प्यालाच मागल॑ पटीसा वाटे ते धिरडे वोर फिरिवून चक्राकार करेल. त्यज तळहातांतल॑ पीठ अस्कीन पीठाच पात्रांत निपटूनटाकून उचट्णी काढेल. तेला धिरडे भोंताले घालून वोरयीन नंखर घालून उचट्णी वाटे धिरडेच बुडांत तेल जायास्क नंखर उचटेल. मध्ये आंगांत कोठतरीन खंड (कंड) झाल॑ म्हणजे ते उचट्णी प्रयोग करेल. धिरडे झालांपिरी मुदरून ताटांत घालेल.
अत्ता खाणाराच मेजाला ते धिरडे येताना, एक थोर ताटांत ठिवून भोंताले प्यालांत - जलतरंग वाजिवणारा सोमोर (समोर) भरून प्यालांत पाणी ठिवलासतील की, त्यजस्क - तीन चार विध चट्णी, सांभार वगैरा वगैरा असेल. प्हायाला फार चांगळ॑ असेल. खाणाराला ते प्यालांतल॑ पदार्थाच रूचेंत धिरडे कस असलतरीन खाऊनटाकेल. ह्यांत विशेष काय म्हणजे, धिरडे करणार थोर अडकांतल॑ ( पंचात्र ?) पीठ मिळिवाच अस्कीन प्हाताने, कां म्हणजे, इळ्ळ॑ (इड्ळी) धिरडेला रूचेला कष्कूरिक ॲसिड म्हणून सांगणार आहेत॑. धिरडेला तवा, इळ्ळेला ताट, त्यज वोर मळक॑ चिंधी, तेवढेच. रवा धिरडे म्हणून एक करतील प्हावा, फाटक॑ चिंधीस्क असेल, धिरडे नंखर॑, डोबुरा भरून ! बाकि पदार्थयीन - वडा, हुग्गी, पूरी अस्कीन असेल. उपहाराला तोळ्लाईंगाला ठिवाचेच विशेष. एवढेला पोणावांटा भोजनालयाला "बेस किच्चन" म्हणून पन्नास मैल दूरांत असेल. तेथसून अर्धंगछ करलत॑ पदार्थ शहरांतल॑ भोजनालयाला बंडींत येईल. वाटेंत.......नोको नोको एवढे पुरे. अलीकडे कोण्की इंग्ळीषांत सांगिट्ले की, कष्मीरांतून येयाच ॲपल (आचारेलोक त्यला "कष्मीर पलम" म्हणतील) खाणेपक्षा घरांतकी, आजू बाजू घरांतकी झालतेअंबा खावा, आंगाला बाधा करना, म्हणून.
ते काळांत, चाळीस पन्नासांत, खेडेगांवांत खायाला काय मिळेल ? बन म्हणून एक बाजू दुकानांत मिळेल. ते खायाला घरचे सोडना. वीदिविडंगन म्हणजे, भोजनालय "श्रीवंचियम चंद्रु क्ळब" (अत्ता "मंगळांबिक मेस्स") नाहीतर "सुब्बय्यर होटल". पल्लवपुरम म्हणजे, "तिरुवारूर वासन कफे", "वेंकटरमणा क्ळब", "सीताराम विलास". नित्ते (नित्य) जायाला होईलका ? लेंकरे सायंकाळाच वेळ भूक लागते म्हणजे अम्मा काय सांगतील ? "ऐस एक निमिष, दहींभात कालिवून देतें" म्हणतील. लेंकरांला नंखर जीव्ह लांब, भात नोको, वेगळ॑ कायतरीन खायाला करून द्यावा, म्हणतील. अम्मा पोयेच डब्बा काढतील.
पोये, पोहे, पोहा, अवल, beaten rice, अस्कीन एकच. बीटन रैस म्हणून कां म्हणतात ? पोहेलायीन तांदूळालायीन मूल-धान्य एकच - दाणा (paddy). ते दाणा वाळिवूनघालून तसेच यंत्रांत घालून दळ्ळतर (दळलतर॑), तांदूळ, कोंडा जरडून पाखडून काढलतर पंढ्र तांदूळ (raw rice). तेच दाणा उनुपाणींत घालून शिजिवून वाळूनघालून दळ्ळतर॑ (दळलतर॑) मिळाच उक्कड-तांदूळ (parboiled rice, सोवळेला होईना, शिजिवलते झालकी. खेडेगांवांत काम करणार मजूरीच बरोर द्याकरतां ठिवलसतील, वेगळ॑विणी उग्राणाच खोलींत ठिवलसतील. ते तांदूळाच वास आरारला उदंड अवडेल॑. तेम्हा तेम्हा एक मूठ तोंडांत घालून चघळत असेल॑). तेच दाणा यंत्रांत घालून दळनास्क, उखळांत घालून काढलतर हातावाटे खांडाच (कांडाच) तांदूळ (கைக் குத்தல் அரிசி) - आरारच आजा हे तांदूळेच आंगाला उदंड चोखोट म्हणून म्हणतील.
तेच दाणे उनुपाणींत घालून काढून वाळूनघालून दुसर दिवसी एक मातीच पात्रांत घालून भाजून उखळांत घालून काढलतर मिळाचेच पोहे (पोये). तांदूळाला नंखरेच रगडांव॑, परंतु, पोहेला नीट कांडांव॑ (खांडांव॑), त्यजमळे ते बीटन रैस. ते तो, तुम्हाला कळेल. पह्यिलेच आरार रुब्बलाहे ; पोहे कांडताना आरार अडव॑ गेलतर॑, कांडणार बायका (तीघदने. एकले भाजणार दोघदने कांडणारे) "पवनुक्कु (आरार सोन॑ तेन्हाला) ओरु एडु मुरुगल पोडु" म्हणतील. ते काढून पाखडून देतील, नुस्त खाऊया, तेवढ॑ रूच मोरु मोरु विणी असेल.
असूनदे. अम्मा पोहे घालून काय करून देतील ? वेळ अधीक होऊनगेल॑, नंतर प्हावुम्हणे का ? आरार वा.अ. ?
विमला आनंद :- उदंड बेष लिव्हलायेंत आरारजी....अमच॑ घरच॑ लेंकरेपणीं असेच व्हो.....घरांत कराच अवडना.....कित्ति बेष अम्ही करलतरीन...तु कस करलतरीन "लोक्कुर-आहाराच" (fast food) रूच येत नाही म्हणूनेच सांगतात.....काय करणे सांगा.....
आरार :- काय करणे. पिज़्ज़ा खाऊनटाकून अर्धरात्रि पोट ढवळते म्हणजे, तुम्हीच शुश्रूषा करांव॑. जा जा वेळ जे जे होईल, ते ते भोगांव॑. विवेकाला विसरूनी आपण कष्टी खांव॑. ते पिज़्ज़ा आंत काय काय घाट्लाहे म्हणून कळ्ना. कां म्हणजे, ते तोंडांत ठिवाला तोंद मोट्ठ उघडांव॑, डोळे झांकूनजाईल. झुरळ असलतरीन मिर्शिंगा म्हणून खाऊनटाकतील.
विमला आनंद :- तुम्ही लिव्हलते कित्ती खर॑ आहे व्हो....तेयीन पिज़्ज़ा निवून गेलतर तोंडांत्सून उपडून खातात. तसतरीन ते खांव॑ का ? एक हातांत खायाला होईना. दोन हातयीन उपयोग करून खांव॑.....अम्च॑ आजा आजी हे अग्गीन प्हायल॑ नाहीत॑.....प्हायलतर कायेच करलास्तील की देवा.....
पांडु रंगन N. :- अम्च॑ गामांत केम्हा प्हा पोह्ये पोह्ये. कोठ गेलतरीन पोह्ये. मला अवडना. उखळ-पोह्ये एक अवडेल. तिखट अंबट असेल.
आरार :- उखळ चिंच पोहे येईल.
कंचि रवि :- आहा ओहो, सभाश म्हणट्लतरपणीं उदंड उणे. आरारजी, काय रैटिंग तुमच॑ !!
नरसिंह राजु L. :- बाह्येर अस्कीन खायाच दंडक लेंकरांना आणिवताने. ल्हानपणांत्सून ते सांगून द्यांव॑.
कंचि रवि :- बरोर सांगलांत. बाप-मायेच बाह्येर खायाच दंडक ठींगिट्लतर लेंकरे कस अस्तील.
जयरामन नागराजराव :- धिरडे खायाच आशाच निघूनगेल॑. फाटक॑ चिंधी प्हायलतर रवा-धिरडेविणी कळते. हे ऊनाला हे मादरी खाणी लिव्हलतर तेवढ॑ कापडयीन चिंधी करून रवा दोसाविणी करूनटाकतील॑. उचट्णे चूलींत घालाम का ?
उमर्जी वेदेसा जगन्नाथन :- आरारजी, बेष आहे व्हो.
जयरामन नागराजराव :- काय, धिरडे का ?
आरार :- केम्हा प्हा खायाचेच सये.
जयरामन नागराजराव :- काय करणे व्हो, जीव असाचेच तजांतेच. तुमच॑ लिव्हणे प्हाऊन अम्ही कायतरीन किरुकाम॑ म्हणून वाटते.
सिंगमभट राघवेंद्रा :- कुंभकोणमाच सये येते.
May 26 , 2017
(re-written in DM script by ARV)
Aththa askin shaalaala raza. Lenkra bala dhivasa poora kelaavan manun maningthila. Paranthu Chennaintha dupaarcha vela baayaara yeyaalacha hoina, thevda oona, ubaaraa, ukkadna. Thyaajavina vaarayin unu unu asala, snaan karuyaa manje paaniyin unappaanicha! Nalka ugadlathara geyseraanthasun yaacha paaniska!
Shaankaalcha vela lenkraana kaayithirin khaayaala pajjeki, kaaye karna? Gharaantha karracha kaayin yeh kaalcha lenkraana avadna. Pizza pajje, thae pajje, yeh pajje, thadukun pallathra bhojanaalaya, upa aahaaar khaayaala. Amma thevda besha milivinintha (mixie) ki rubbugundaantha (grinder) ki srama bogun karun dhyaacha illa dhiruda avadna. Upa aahaaar dukaanaantha tho khemma kasa rubbaltha ki peeta gaalun, thava vora paani simpuduna, malka karsoni vaate char dhaa asa thasa pusuntakun aeka pyaala peetaacha paathraantha buchukalun thava vora gaalala, thae pyaalaacha maagla patisaa vaate thae dhiruda vora pirivun chakraakaar karala. Thyaaja thalaa aathaanthla peeta askin peetaacha paathraantha niputantakun, uchatna kaadala. Thela dhiruda bonthale gaalun vorayin nankara gaalun uchatna vaate dhirudaacha budaantha thel jaayaaska nankara uchatala. Madhdhe aangaantha kottathirin khande hola manja thae uchatna prayog karala. Dhiruda jaalaampiri mudhurun thataantha gaalaala.
Aththa kaanaaracha maejaala thae dhiruda yethaana, aeka thora thaataantha tivun bonthaale pyaalaantha - jalatharang vaajivnaara somora barun pyaalaantha paani tivlaasthila ki, thyaajaska - theen chaar vidha chatni, saambaara vagairah vagairah asala. Paayaala paar chaangla asala. Kaanaaraala thae pyaalaanthala padhaarthaacha roochentha dhiruda kasa asalthirin kaavuntakila. Hyaantha visesha kaaye manje dhiruda karnaara thora adakaanthala (panchaathra?) peeta milivaacha askin paathaane, kaan manje illa dhirudaala roochecha kashkoorik acid manun saangnaara ahetha. Dhirudaala thavaa, illaala thaata, thyaaja vora malka chindhi, thevdacha. Rava dhiruda manun aeka karala paava, paatka chindhiska asala, dhiruda nankara, dobura barun! Baaki padhaartha yin - vada, uggi, poori askin asacha. Upa aahaaraala thonda laavingaala tivaachacha visesha. Yevdaala ponaavanta bhojanaalayaala base kitchen manun pannas mile dhooraantha asala. Theththasun ardhanagachcha karlatha padhaartha shaharaanthala bhojanaalaayaala bandintha yeyila. Vaataantha... nokko nokko yevda puray. Alikada konki Englishaantha saangitle ki, Kashmeeraantha yaacha apple (aachare loka thyaala kashmira palam manthila) kaanaa bachchaan gharanthaki aaju baaju ghaaraantha ki jaalthe amba khaava aangaala baadha karna, manun.
Thae kaalaantha, chaalees pannaasaantha, kheda ghaavaantha khaayaala kaaye milala? Bun manun aeka baaju dukaanaantha milala, thae khaayaala garche sodnaatha. Veedhividangan manje bhojanaalaya Srivanchiam Chandru club (aththa Mangalambika Mess) nahithra Subbaier hotel, Pallavapuram manje Tiruvarur Vasan Cafe, Venkatramana Club, Sitarama Vilas. Niththe jaayaala hoilka? Lenkra shaankaalcha vela booka laagtha manje amma kaaye saangthila? Aisa aek nimisha, dhayin baatha kalivun dhaethen, manthila. Lenkraala nankara jeeve laamba, baatha nokko, vegla kaayithirin khaayaala karun dhyaava manala. Amma poyecha dabba kaadthila.
Poye, pohe, poha, aval, beaten rice askin aekacha. Beaten rice manun kaan manthaatha? Poyelayin thaandoolaayin moola dhaanya aekacha - dhaana (paddy). Thae dhaana vaalun galun thasacha yanthraantha galun dhallathra thaandula, konda, sade jardun paakdun kaadlathra pandra thaandula (raw rice). Thaecha dhaana unappanintha galun sijivun vaalun gaalun dhallathra milaacha ukkada thaandula (boiled rice - soulaala hoina, sijivalthe jaalaki - kheda ghaavaantha kaam karnaara majoori barora dhyaa karthaan tivlaastheela, vegla vini ugraanaacha kolintha tivlaastheela, thae thaandulaacha vaasa rraala udhanda avadala, themma themma aeka moota thondaantha gaalun chaglatha asala). Thaecha dhaana yanthraantha galun dhalnaaska, ukkalaantha gaalun kaadlathra haathaavaate khaandaacha thaandula (கைக் குத்தல் அரிசி) - rraacha aaja yeh thaandula cha aangaala udhanda chokkota manun manthila.
Thaecha dhaana unappanintha galun kaadun vaalungaalun dusara dhivasa aeka maathicha paathraantha galun baajun ukkalaantha gaalun kaadlathra milaachacha poye. Thandulaala nankaracha ragadaanvan, paranthu poyela neeta khaandanvan, thyaajamala thae 'beaten rice'. Thae tho thumaala kalala. Payillacha rr rubbalaaye, poye khaandthaana rr adava gelthra, khaandnaara baika (theega dhane, aekle baajnaara, dhoga dhane khaandnaare) 'pavunukku (rr sona thenaala) oru aedu murugal podu' manthila. Thae kaadun paakdun dhethila, nustha khaavuya, thevda rooche moru moru vini asala.
Asundhe. Amma poye gaalun kaaye karun dhethila? Vela adhika hungela, nanthara paavumnaka, rr va a?
Vimla Anand :- Udande Besha livlayentha rrji... Amcha gharcha lenkra panin asacha vo... Gharantha karacha avadna.... Kithibesha amhi karlatharin... Thu kasa karlatharin laukar aahaaracha(fast food) roocha yethini manoonach saangthatha.... Kaaya karna saanga....
Rajaram Ramachandran :- Kaaye karna, pizza kaavuntakun ardha raathri pota davaltha manje, thumicha sushrusha karaanvan. Jaa jaa velae je je hoyila thae thae bhogaave, Vivekaala visaruni aapana kashti kaavaave. Thae pizza aantha kaaye kaaye gaatlaaye manun kalna, kaan manje thae thondaantha tivaala thonda motta ugadaanvan, dhole jaankun jaayila, jurala asalthirin mirsinga manun kaavuntakthila (uvve).
Vimla Anand :- Thumhi livalthe kithi khara aahe vo... Theyin pizza nivun gelathara thondan soona updun khathatha. Thasa thirina theyे khaama kaa? एक hathantha khayaala hoyina dhona haathin upayoga karoon khaama.... Amcha aaja aaji yegina payilnitha...pahilthara Kaayecha karlastheela ki Deva....
Pandu Rengan N :- Amcha ghaamanthe Kemma paa pohye pohye .Kotta ghelathrin pohye. Mala avadna. Ukkala pohye aek avudala. Thicketa ambata asala
Rajaram Ramachandran :- Ukkala chincha poye yeils.
Canchi Ravi :- Aaha Voho, sabhaaash mantalthara Pani udanda uNa. rr ji,. Kaaya writing tumcha !!
Narasimha Raju L :- baayeraski kaayaacha dhandaka lenkraana anevthaane. Laanpanaansun thye saangun thyaama.
Canchi Ravi :- Baror saanglaantha. Baap Maayacha bahera khayaach dhandaka tingalathara lenkhra kasa astheel.
Jayaraman Nagarajarao :- Dhiruda kaayacha aashacha noongla, paatka chindi payalthara rava dhirudavani kalutha , yae voonala yae madhri kaani livalthara dhavda kaapdin chindi karun rava dosavani karuntakthila, uchatna chulindha gaalamaka ?!!
Umarji Vedesa Jagannathan :- RR ji, Besh aahe ho.
Jayaraman Nagarajarao :- Kaya dhiruda ka ?
Rajaram Ramachandran :- Kemma paa khaayaacha cha saye.
Jayaraman Nagarajarao :- Kaya karnavo , jeeva asachatha thajandhetha, thumcha leevna paavun ami kainthri kirukama manu vaatutha.
Singambhat Raghavendra :- Kumbakonacha saye yetha
May 26 , 2017